die deze gewesten met het water te voeren hebben. Vermoedelijk is het
tegelijk met het Hollandse wapen ontstaan".97
Moet men er rouwig om zijn dat de oude betekenis van wapen en
wapenspreuk niet meer verstaan wordt? Daar schijnt geen reden voor.
Beide zijn met hun tijd meegegaan, ze hebben zich om zo te zeggen
verjongd naar gelang van de omstandigheden en daardoor zijn zij als
symbool van eenheid blijven functioneren: eerst in de opstand tegen
Spanje, vervolgens in de strijd tegen het water. Wel doemt hier de vraag
op, hoe het later zal gaan, als eenmaal de veiligheid van het land en zijn
bewoners - wat de bedoeling van het Deltaplan is - door machtige
dijken is gewaarborgd. Zal "Luctor et emergo" dan tot een relict uit
een voorbije tijd verstenen of zal het toch nog een lading krijgen die de
Zeeuwse leeuw opnieuw kan bezielen in zijn worsteling met de proble
matiek van de toekomst? De mogelijkheden daartoe lijken nog niet
uitgeput.
Tenslotte een enkel woord over de vertaling van "Luctor et emergo".
Dit wordt in het Nederlands op twee manieren weergegeven, letterlijk
met: "Ik worstel en kom boven" en dichterlijk met: "Ik worstel en
ontzwem". Geeft de eerste vertaling geen moeilijkheid, bij de tweede
rijst een vraagteken. "Ontzwemmen" is in onze taal een uitermate
zeldzaam werkwoord, dat eigenlijk alleen nog in de Zeeuwse wapen
spreuk gebruikt wordt. Johan de Brune heeft het daar ingevoerd en zijn
voorbeeld werkt na tot in het Zeeuwse volkslied, aan het begin van deze
eeuw door D.A. Poldermans gedicht. In het eerste couplet van dit lied
klinkt het met overtuiging:
"Geen dierder plek voor ons op aard'
dan....
waar klinkt der leeuwen forse stem:
Ik worstel moedig en ontzwem"
De Brunes vertaling is nu dus even gestandaardiseerd als de interpreta
tie van het wapen door hem en zijn tijdgenoten. Ook hier past een
kritisch commentaar.
Men kan zich moeilijk indenken dat de rechtopstaande houding van de
Zeeuwse leeuw - die, heraldisch gesproken, een klimmende leeuw is -
een zwemhouding moet verbeelden. Toch schijnt dat wel zo gezien te
zijn. In 1595 rustte een rederij, voornamelijk gevormd door deelnemers
uit Middelburg, een schip uit voor een tocht naar de Caraïbische Zee.
De naam van dat schip, "de Zwemmende Leeuw", slaat hoogstwaar
schijnlijk op het provinciewapen.98 Van zwemmen naar ontzwemmen
is het een kleine stap, maar geen stap in de goede richting. Waar het om
gaat is, of "ontzwemmen" hetzelfde betekent als het Latijnse "emer-
gere".
175
