abdij.21 Dit klooster werd in 1123 door reguliere geestelijken van Voor-
mezele gesticht. Misschien was het geen nieuwe stichting, maar betrof
het een omzetting van een bestaand sekulier klooster. Een paar jaar
later, in 1127, ging men over tot de orde van de Norbertijnen.22
De burg behoorde tot 1266 tot de parochie van Westmonster. Daarom,
en vanwege hun monster-namen, neemt Huizinga aan dat de West- en
Noordmonsterkerk het eerst gesticht zijn en dat daarna pas de handels
nederzetting opkwam.23
In 1150 verhuisde de abdij naar de huidige plaats. Volgens Dekker was
deze verhuizing een lokale middelburgse aangelegenheid. De klooster
lingen zochten hun toevlucht in het veilige castrum, dat sinds 1128 een
steunpunt van het hollandse gezag was.24 Dit duidt er op dat de burg
nog lang zijn militaire funktie heeft behouden. In 1232 wordt nog
gesproken van een brug over de gracht bij het klooster (de abdij), die in
geval van nood vernietigd kon worden.25 En ook in 1266 is de burg nog
door een gracht omgeven. Van een nieuwe, wijdere omwalling horen
we pas het eerst in 1266.26
Toen kwam de handelsnederzetting met de markt binnen de versterkin
gen te liggen. Heel de middeleeuwen door heeft deze uitbreiding aan de
behoeften aan woon- en werkruimte kunnen voldoen. Volgens Dom
misse hebben er in de 14e eeuw nog een tweetal kleinere uitbreidingen
plaats gevonden.27 Henderikx heeft daar terecht zijn twijfels over. We
mogen aannemen dat de lokatie van de laat-13e eeuwse omwallingen
precies overeenkomt met de toestand zoals die op de kaart van Van
Deventer is ingetekend.28
In 1549-1550 volgde pas weer een uitleg aan de zuidzijde, die voorname
lijk een uitbreiding van de vestinggordel daar inhield (zie kaart l).29
Omdat deze laatste uitleg niet voorkomt op de kaart van Van Deventer
moet deze kaart, of althans de terreinverkenning er van, dateren van
vóór 1550.
De handel van Middelburg werd sterk beïnvloed door het feit dat
Middelburg deel uitmaakte van het "ekonomisch landschap" de Schel-
dedelta (Brugge - Antwerpen - Bergen op Zoom - Walcheren). Middel
burg fungeerde hierbij als voorhaven. Toch ontwikkelde er zich ook
een eigen handel, voornamelijk in laken en westerse wijnen.30 De
nijverheid had lang niet die betekenis van de handel. Er wordt in 1365/6
een meedemolen genoemd (deze verwerkt de meekrap tot verfstof),
ook was er wat lakennijverheid en in het laatst van de 15e eeuw wordt
de haringvisserij van belang.31
Al de schepen moesten via de Arne de stad bereiken. De Ame was
echter te kronkelig voor veel scheepvaart, tevens begon zij te verzan
den. Daarom groef men in de jaren 1532-1535 een recht kanaal naar de
Schelde. In 1540 werd dit kanaal binnen de stad getrokken en ontstond
de "nieuwe haven".32
190