B. de door Tydeman134 kort voor zijn dood teruggevonden bundel met
"Volledige Acten der Synoden en Klassen van de Gereformeerde
Kerken in Vlaanderen gehouden in de jaren 1578-1681, te Gent, Hulst,
Brugge, Axel, Zaamslag, Saaftinge, Assenede enz.". De vinder schonk
de kostbare en kostelijke stukken aan Janssen, die er al jaren naar
gesnakt had.
C. een door K.R. Pekelharing, doopsgezind predikant te Middelburg,
gevonden foliant met "Kerkelijke Zaken": authentieke verhoren te
Delft van Brugse predikanten, die de stad na de inname door Parma
hadden verlaten.
D. de talrijke teruggevonden aantekeningen van A. Uijttenhoven, die
aan Janssen ter hand gesteld waren door M.C.E. van Oosterzee135.
E. het oudste kerkeraadsboek van Sluis, waarheen vele Brugse protes
tanten vluchtten tijdens vervolgingen. De oudste acta van de kerkera
den te Antwerpen, Gent, Brugge en andere belangrijke plaatsen in de
Zuidelijke Nederlanden waren onvindbaar, evenals de verslagen van
vele Vlaamse classicale vergaderingen.
Wat de literatuur betreft, putte Janssen grotendeels uit de Martelaars
boeken. Ondanks de overvloed van bronnenmateriaal is het resultaat
geen diepgaande studie naar de oorzaken en het verloop van de hori
zontale en verticale expansie van de hervorming in Vlaanderen gewor
den. Bovendien is het boek niet prettig leesbaar. De schrijver splitste
zijn werk in drie delen:
I. "Voorbereidende geschiedkundige herinnering". Afgezien van het
ongezonde proza in de titel, is de inhoud broodmager.
II. "De Hervorming in de steden en dorpen van Vlaanderen (alphabe-
tisch behandeld)". In dit gedeelte kon de schrijver zich, evenals in de
geschiedenis van St. Anna ter Muiden, uitleven door het verwerken
van veel personalia. Zij leveren geen boeiend verhaal op, maar wel een
Fundgrube voor verdere prosopografische studies. Westkapelle, Oost
burg, Sluis, Groede, Knokke en Sint-Anne kwamen het uitvoerigst aan
de orde, omdat rekeningen uit die plaatsen bewaard waren gebleven.
III. "Enige merkwaardige punten uit de Vlaamsche hervormingsge
schiedenis". Onder deze titel publiceerde Janssen disciplinaire, be
stuurlijke en liturgische voorschriften, zoals het verbod van bezwerin
gen, de regeling van de openbare schuldbelijdenis door predikanten die
aanstoot gegeven hadden, en de organisatie van kansel- of standplaats-
ruil.
Ook in dit boek zocht hij naar een schone voleinding in zieleherders-
proza. Het sombere perspectief dat in 1584 in Vlaanderen de hervor
ming zou ten onder gaan, werd niet bewaarheid. De classis Sluis,
wegens de verovering van de stad door Parma in verdrukking geraakt,
herrees in 1604, toen Maurits haar bevrijdde. In haar omgeving, "Het
Vrije" geheten, nu West-Zeeuwsch-Vlaanderen, bloeit nog het protes-
45
