33. De censusbedragen voor het stem- en kiesrecht waren vóór 1848 f. 30,- respectieve
lijk f. 110,-. De kieswet van 1850 stelde de census voor de stad Middelburg vast op
f. 60,- en zodoende was deze voor de gemeenteraadsverkiezingen dus f. 30,- (de
helft).
Bloken De Meere, "Welstand, ongelijkheid in welstand en censuskiesrecht", bijlage
1,287.
34. Proces-verbaal van de kiezersvergadering op 16 juli 1857.
1. Processen-verbaal, G.A.M.
Uitdrukkelijk werd vermeld, dat zich onder de dertig indieners van het verzoek ook
kiezers bevonden die alléén voor de gemeenteraad mochten stemmen. Nader onder
zoek naar veranderingen in de samenstelling van de gemeenteraad tussen 1850 en
1870 werd niet verricht. De kiezerslijsten uit die tijd zijn in 1940 helaas verloren
gegaan.
Nagtglas schreef in zijn memoires: "Om het lustelooze politieke leven wat op te
frisschen, werd in Juni eene liberale kiezersvereeniging opgericht Waarschijn
lijk verwarde hij een aantal zaken. Dit onderzoek heeft uitgewezen dat de gemeente
politiek aanleiding gaf tot het beleggen van vergaderingen van kiesgerechtigden tot
het stellen van kandidaten voor de gemeenteraad in 1857. De nationale politieke
impasse op het terrein van de spoorwegaanleg en het ongenoegen bij heren die
hoogstwaarschijnlijk deel uitmaakten van of via hun sociëteit verbonden waren met
het "hof van de commissaris des konings" in Zeeland, vormden de directe aanleiding
tot de oprichting van de kiezersvereniging "de Grondwet" in 1858. Vergelijk: Nagtglas,
Mijn leven, 85 en 86.
35. Het geslacht Sifflé kwam in 1635 uit Normandië naar Middelburg en A.F. Sifflé kon
dus bogen op een oude naam. Bovendien was hij notaris, maar door zijn liberaal-
oppositioneel verleden en zijn optreden in 1848 was hij geen werkelijk "notabele".
Mr. D.A. Berdenis van Berlekom was sinds 1852 advocaat te Middelburg. Zijn
afkomst is niet uitgebreid nagegaan; zie overigens bijlage 5.a.
F. Nagtglas was een burgerlijke en godsdienstige (semi-)intellectueel met verholen
ambities om tot de Middelburgse elite te behoren. In 1848 huwde hij met Maria
Petronelle Wilhelmina Ermerins uit Zierikzee, telg uit een voornaam Zeeuws ge
slacht. Zijn werkzaamheid was ontzagwekkend, maar werd door invloedrijke tijd
genoten slechts ten dele erkend. Zijn eigen gebrek was, dat hij voor politieke ambities
niet of nauwelijks wenste, dan wel durfde, uit te komen, waardoor hij bijvoorbeeld bij
een wethoudersbenoeming in 1884 eenvoudig kon worden gepasseerd.
36. Proces-verbaal, 16juli 1857.
1. Processen-verbaal, G.A.M.
37. Proces-verbaal, 17juli 1857.
1.Processen-verbaal, G.A.M.
38. Proces-verbaal, 31 juli 1857.
1. Processen-verbaal, G.A.M.
Op 31 juli 1857 werd mr. Ph. van den Broecke, de liberaal van 1844/45 en de
verkiezingsjaren 1848, 1850, 1852 en 1853, kandidaat gesteld voor het lidmaatschap
van de provinciale staten.
39. Zoals bekend konden de initiatiefnemers, zoals Fokker, Sifflé en Nagtglas tot de
liberale richting gerekend worden. Bovendien getuigde de kandidaatstelling op 31
oktober 1857 ook van de liberaliteit van de aanwezigen.
In de reglementen van de latere vereniging "de Grondwet" was altijd sprake van een
minimum aantal leden; in 1858 "minstens twintig". De oorsprong van deze bepaling
was dus de slechte ervaring met kiezersopkomst bij vergaderingen in de tweede helft
van het jaar 1857.
40. In 1853 was S. Coronel sr. aangesteld als stadsgeneesheer te Middelburg. Hij vond in
de stad op ruime schaal het levend bewijsmateriaal voor een onderzoek naar de
toestand van het armwezen. Nu waren armoede en bedeling algemeen voorkomende
107
