Wansink, H. "Holland en zes bondgenoten: de Republiek der zeven verenigde provin
ciën", in: Beekelaar, Vaderlands Verleden, 252-273.
Wels, C.B. "Stemmen en kiezen, 1795-1922", T.v.G. 92 (1979), 3, 313-333.
Wilderom, M.H. Tussen afsluitdammen en deltadijken, Middelburg, 1961-1973, 4 delen.
Willebrord (pseudoniem voor F. Nagtglas), Een blik in de toekomst, Middelburg, 1871.
Zappey, W.M. "De negentiende eeuw, I, de periode 1813-1848", in: Van Stuijvenberg,
Economische geschiedenis, 201-218.
Zeeuwsch jaarboekje en Middelburgsche naamwijzer, Middelburg, 1853-1903.
Zelandus (pseudoniem voor J.C. van den Broecke), Zeelands vernedering. Open brief
aan de Zeeuwsche afgevaardigden der staten-generaal, betrekkelijk den Zeeuwsch-Lim-
burgschen spoorweg, Middelburg, 18582.
Zwager, H.H. De motivering van het algemeen kiesrecht in Europa. Utrecht, 19812
VERANTWOORDING VAN DE ILLUSTRATIES
1. Zelandia Illustrata, II, 701. Deze verwijzing heeft betrekking op de door Unger
samengestelde catalogus bij de historisch-topografïsche atlas van het Zeeuws ge
nootschap van Wetenschappen.
In zijn inleiding op de inventaris van "Het archief van de Vaderlandsche Sociëteit"
heeft Unger erop gewezen dat de volkssociëteit van oorsprong een patriotse vereni
ging was, die in de loop der jaren vele malen van naam veranderde. De bewaard
gebleven archivalia hadden helaas slechts betrekking op de periode van 1795 tot
1800. De politieke richting van "de Vergenoeging" in 1848 bleek uit één van de
"stukken betreffende de liberale partij" in de Verzameling Van Eek, aanwezig op de
tweede afdeling van het Algemeen Rijksarchief, en Abrahams, Pers in Zeeland, 73.
Toen op 16 maart 1848 te Middelburg bekend werd dat Koning Willem I zijn
toestemming had gegeven tot een herziening van de grondwet, vergaderden de
liberalen "ten huize van mr. D. van Eek op de Balans tot het uitsteken van vlaggen
enz.". Nadat Van Eek bij het vlaggen was voorgegaan, vond zijn voorbeeld spoedig
navolging bij vele inwoners en ook bij de sociëteit "De Vergenoeging" op de Grote
Markt.
2. a/b De beide brochures, waarvan de titelbladen zijn afgedrukt, zijn zowel in de
Provinciale bibliotheek van Zeeland, als op de Koninklijke Bibliotheek te 's-Graven-
hage aanwezig.
3. Zelandia Illustrata, 11,240. Deze foto was oorspronkelijk opgenomen in: Souvenir de
l'ilede Walcheren, z.p., 1900.
De sociëteit "St. Joris" ontstond in het "schutterhof van den voetboog, waarvan de
stichting in den nacht der eeuwen schuilt'In de tweede helft van de achttiende eeuw
ging de confrérie geheel op in een sociëteit, die sinds 1758 van het gebouw "St. Joris"
aan de Balans gebruik maakte. In 1872 telde de sociëteit "de Vergenoeging" 367
leden en had "de Vriendschap" 150 leden. Helaas gaf Nagtglas, Middelburg, 31,
geen ledenaantal voor de sociëteit "St. Joris". Evenmin is bekend of "de Grond
wet" tot een van de Middelburgse sociëteiten ineen bijzondere betrekking stond. De
kiezersvereniging kwam meestal bijeen in een koffiekamer van het concertgebouw,
maar bijvoorbeeld voor de vergadering op 22 mei 1869 werden de leden uitgenodigd
"in het gewone locaal der Sociëteit "de Vriendschap" alhier", terwijl "de Grond
wet" op 23 maart en 2 april 1880 vergaderde "in de bovenzaal der sociëteit "St.
Joris". Hoeveel leden van de kiezersvereniging in de loop der jaren deel hebben
uitgemaakt van een der genoemde sociëteiten, is onopgehelderd gebleven.
127
