te vooren geveld oordeel te veranderen. De pointen waarop 't eigen
lijk aankomt, en welke door Uw WelEerwaarde beter dan door mij,
in een fluweel rokje zullen gekleed worden, zijn kortelijk de vol
gende:
Met betrekking tot het aantoonen der knoopen, Excentriciteiten,
Verste en Naaste punten, Lengte en Breedte (en dus ook Inclinatiën)
der Planeeten, staan de beide Planetaria volkomen gelijk, en heeft in
die stukken, welke het voortreffelijke der beide werktuigen boven
alle andere planetaria uitmaaken, het Zeeuwsche boven het Frie-
sche niets vooruit. Van de Elliptische loopkringen zal ik zo aan
stonds nader spreeken.
Maar de wijze op welke de Lengte en Breedte der Planeeten op 't
Planetarium van Eysinga word waargenomen, zoude ik verre
praefereren aan het Traliewerk van 't Zeeuwsche Werktuig12; welk
traliewerk mij voorkomt erg omslagtig in 't gebruik te zijn, en door
miskijking en misstelling ligtelijk aanleiding tot erreur te kunnen
geeven.
Op 't Friesche Planetarium beweegt zich de Maan om haaren As, èn
om de Aarde, en met deeze om de Zon; Van deeze beweeging (een
gewigtig voordeel een's Planetarium's) word in ons geval met geen
enkel woord gesprooken13.
Eene omstandigheid, waardoor het Zeeuwsch Planetarium supe
rieur schijnt te zijn aan dat van Eysinga, bestaat hierin, dat in 't
eerstgemelde de loopbaanen der Planeeten waare Ellipsen zijn,
terwijl dezelve, in 't laatstgemelde, slegts door excentrique cirkels
worden voorgesteld. Dan dit voordeel komt mijn voor van weinig
belang te zijn. Want in Ellipsen of excéntrique Cirkels van die
grootte als ze op een Planetarium vallen kunnen, kunnen de af
standen der planeeten van de Zon, van eikanderen ad sensum niet
merkelijk verschillen, en dus een excentrique Cirkel, zo wel als een
Ellips tot bepaaling dier afstanden dienen14.
Bovendien, daar in de beide planetaria de verste en naaste punten
niet beweegen, kunnen in een excentriquen cirkel, de tekens, welke
deeze punten aantoonen gemakkelijk naar mate ze door lengte van
tijd verloopen, zonder misstand verplaatst worden; iets 't welk in
een ellips niet kan geschieden, dewijl daarin het verste en naaste
punt door de uiteinden van den grooten as bepaald wordende, altoos
standvastig dezelfde plaats dient te behouden.
Bij dit alles voege men noch de overdenking van 't konstig Hemels
plein en der Maan-wyzers van 't Planetarium van Eisinga, waardoor
dit werktuig boven alle anderen verre uitmunt, dan zal men met 't
grootste regt en zonder eenige partijdigheid moeten besluiten, dat de
Wetenschappelijke verdiensten van 't Zeeuwsche werktuig zeer
verre inferieur zijn aan die van 't Friesche, en dat 't eerstgemelde
94
