namentlijk de beweeging der Planeeten en uitmiddelpuntige en tot
elkander hellende loopbaanen, zoo dat de Heliocentrische Lengte en
Breedte van ijder derzelve duidelijk zigtbaar is. Op drij onderscheide
wijzerplaaten worden door wijzers, welke gelijk het planetarium, door
het horologie aan den gang gehouden worden, vertoond de tijd in
Uuren, minuuten en seconden, den dag der weeke, de Phases der
Maane, den op- en ondergang der Zonne; Lengte en Declinatie der
zelve, het Guldegetal, de Epacta en Zonnecirkel. De Zodiak is door
J.F. Robert zeer konstig vervaardigd. 1786.
B. INWENDIG
1Het aandrijvend uurwerk
Gezien de imponerende omvang van de kast wordt het gehele mecha
nisme aangedreven door een verrassend klein slingeruurwerk, dat
voorzien is van een secondeslinger, dwz. een slinger, die een gehele
periode uitvoert in 2 seconden. De aandrijving van het uurwerk wordt
geleverd door een gewicht van 15 kg, dat via een katrol aan een
darmsnaar is bevestigd. Het effectieve gewicht is daardoor 15:2 7,5
kg. De diameter van de snaartrommel is 55 mm, zodat het aandrijvend
koppel 7,5 x (0,055 2) 0,206 kg.m (of 2,02 Newton.meter) bedraagt.
Bij het aflopen van het uurwerk kan het gewicht ruim 60 cm dalen, en
vanwege de ophanging via een katrol is daarmee het dubbele aan
snaarlengte vereist, ofwel ruim 120 cm. Het aantal werkzame windin
gen van de darmsnaar rond de snaartrommel is daarmee 120 (3,14 x
5,5) ca. 7. Het op de snaartrommel aansluitende raderwerk is zo
gekozen, dat de as waarop de snaartrommel is bevestigd één omwen
teling per twee etmalen maakt. Met 7 werkzame windingen kan het
uurwerk dus 7x2= 14 etmalen lopen.
Een eenvoudige berekening leert tenslotte dat het voor de aandrijving
van het gehele mechanisme geleverd vermogen 73 microwatt bedraagt.
2. De raderen van het uurwerk
Het aandrijvend uurwerk bestaat uit een aantal assen en raderen, zoals
in fig. 1 schematisch is weergegeven. De assen zijn daarin aangeduid
met de letters a, b, c, enz., terwijl bij de raderen de aantallen tanden
staan vermeld.
Het ankerrad op de as (a) heeft 30 tanden. Het echappement waarvan
dit rad deel uitmaakt bepaalt de snelheid waarmee de radertrein voort
gaat. Immers de slingerlengte bepaalt de tijd waarin het anker bovenaan
101
