"U
B. De tandwielkast voor de planeetbewegingen en de
zonsrotatie
De omwentelingssnelheden van de planeten worden ontleend aan een
vertikale as i, welke één omwenteling maakt in 364 dagen. De wijze
waarop deze as via een wormwiel aan het uurwerk is gekoppeld is
aangegeven in fig. 3. Op deze staande as is een zevental tandwieltjes
aangebracht, die ingrijpen in een even groot aantal raderen welke alle
draaien rond een spil j7. Op deze wijze wordt een stelsel van zeven
Verticale as van het planetarium
1 omw. per 52 weken
Aan het uurwerk Eéngangige worm
gekoppelde horizontale as h
(1 omw. per week)
Wormwiel
52 tanden
Wormwiel
52 tanden
Horizontale as
1 omw. per 52 weken
Fig. 3
concentrisch bewegende assen aangedreven, die zorg dragen voor de
rondgaande beweging van de zes planeten, en de rotatie van de zon. De
gehele tandwielkast is weergegeven in fig. 4.
De bij de restauratie vastgestelde tandradverhoudingen zijn aange
geven in tabel 3, samen met de hieruit voortvloeiende omloopstijden
van de planeten en de werkelijke waarden, zoals die in de 18e eeuw
werden aangehouden. Uit deze staat blijkt dat, afgezien van de zons
rotatie, alle bewegingen minstens tot op 4 promille nauwkeurig ver
lopen.
110
