C. Het mechanisme voor de aardrotatie
Onder de planeetbolletjes in het planetarium neemt de aarde een bij
zondere plaats in, omdat zij ook nog een eigen rotatie uitvoert8. Zoals
het behoort, voldoet deze aardrotatie aan de volgende drie eisen:
a. Het bolletje wentelt in 24 uur eenmaal om de eigen as.
b. Deze aardas maakt een hoek van 66° 30' met het vlak van de
ecliptica.
c. Tijdens de jaarlijkse omloop van de aarde rond de zon blijft de
aardas voortdurend evenwijdig aan zichzelf; de as behoudt dus zijn
eenmaal ingestelde richting.
Het mechanisme dat aan deze eisen tegemoet komt is weergegeven in
figuur 5. Uit deze figuur en de daarin aangegeven tandwielverhoudin-
gen valt het volgende af te leiden:
Door brug k wordt de planeet-aandrijvende as 1 in 364 dagen eenmaal
rondgeduwd om spil j. Bij deze enkele rondgang van de brug maakt as 1
dus schijnbaar 108/s x I2/é 27 omwentelingen.
De hier toegepaste epicyclische aandrijving heeft echter een verrader
lijk trekje: het feit namelijk dat de brug k zelf ook eenmaal rondgaat, en
wel in een tegengestelde draairichting t.o.v. as 1, doet het effectieve
aantal omwentelingen van as 1 met precies 1 omwenteling verminderen
tot 26 omwentelingen. Het aardbolletje maakt aldus in 364 dagen 26 x
84/è 364 omwentelingen, ofwel precies één omwenteling per etmaal.
Deze zelfde redenering geldt ook voor de planeetdragende holle bus m.
die door een 32 22 32 overbrenging precies eenmaal rond zou moeten
gaan in 364 dagen, maar die als gevolg van de epicyclische aandrijving
bij de rondgang van brug k één omwenteling achterblijft, waarmee het
totale aantal omwentelingen van bus m op 1 - 1 0 omwentelingen
komt. Daarmee is de stand van de aardas in de ruimte gefixeerd.
D. De manen
Behalve de planeten en de zon zijn in het planetarium ook nog een
aantal manen te zien. Behalve onze eigen maan rond de aarde, zijn ook
nog vier manen rond Jupiter en vijf manen rond Satumus aanwezig.
Vanzelfsprekend is deze laatste planeet ook nog van een ring voorzien.
Geen der manen bezit een eigen beweging. Wel zijn zij met de hand
verstelbaar.
112