111. Voorts mag men van de wijze van samenstelling ook dit berichten.
1Men kan de Planeten losmaken en plaatsen hen daar men wil.
2. Dus ook de knopen, het Perihelium (hetj Aphelium.
3. Men kan de Aarde om haar as doen wentelen en ook zulks verhindern.
4. Men kan ook terug draaijen, zowel als voorwaards.
5. Men kan het Planetarium zowel Geocentrisch als Heliocentrisch stellen.
NB. Men kan ook de planeeten in een rechte lijn gebragt 2 jaren of daar omtrend
agterwaards draaijen. Men beginne nu met het noemen der Planeten. Men wijze den
afstand aan van de Zon, men vertone Conjunctie en Oppositie, lntusschen zullen de
planeeten van zelf in een rechte lijn komen.
pl. I. IV. Eindelijk dient dat dit Kunsstuk rust op een voet waarin een uurwerk gevonden
p,let1tvA wordt, hetwelk uuren, minuten seconden aanwijst, en aanmerkelijke diensten doet aan
lett. a het Planetarium.
1Het brengt namentlijk het geheele planetarium, wanneer (men) het niet opzettelijk en
met oogmerk verhindert, in beweging, en doet den omloop der planeeten met den
waren hemel overeenstemmen.
2. Het doet daarenboven drie onderscheiden wijzers beweegen:
de Wijzer aan de Westzijde doet wekelijks eenen omgang, wijzende eiken dag met
verscheiden verdeelingen, bijzonder ook den middag en middernacht,
de Wijzer aan de Noordzijde doet eenen omloop in het Jaar aanwijzende de 12
maanden des Jaars, benevens den datum van eiken dag der maand.
Voorts het hemelteeken, waarin de Zon en de Aarde zich bevindt.
Ook de Intrede der Zon in het Teeken, de graden in het zelve voor eiken dag des
Jaars.
Den opgang en ondergang der Zon, en deszelfs Noorder- en Zuiderdeclinatie.
Eindelijk ziet men op die zelfde plaats:
de Epacta
het Guide Getal
den Zonnen Cirkel
en de Zondagsletter,
de Wijzer aan de Oostzijde vertoont den tijd in Uuren, Minuten en Seconden.
En midden op den Uurwijzer ziet men de Phasen der Maan voor eiken dag.
de Wijzerplaat aan de Zuijdzijde bevat eene Latijnse Inscriptie, welke bij verkor
ting opgeeft, wat hier breedvoeriger is vermeld.
Dit Planetarium is geheel gemaakt en samen gesteld door den in de Wis- en Sterrekunde
zeer ervaaren Joseph van den Eeckhout, Horologiemaker binnen deze stad, Middelburg
in Zeeland, welk gelijk alles zoo ook bijzondere het buijtengewone nopens de Inclinatie
der loopbanen en de Excentriciteijt (het welk de Hoog Edel Gestrenge Heer Mr. J.A. van
de Perre, Heer van Nieuwerve, Welsinge en Everswaert &a &a dit Konststuk voor eigen
rekening latende maken, allergelukkigst zelf voor zijn Planetarium heeft Uijtgedacht)met
zoo veel vernuft en schranderheid in den Jaren 1783 heeft uijtgewerkt en daargesteld, dat
de naau'keurigste waarnemer de wijze van samenstelling, hoe eenvoudig en weijnig
zamengesteld ook, niet gemakkelijk ontdekken zal.
Het kunstig koperen traliewerk, geschikt om de graden van lengte en breedte der
Planeeten waar te nemen, is met veel vlijt, oplettendheid en konst vervaardigt door Jona
Francis Robert.
De Beeldhouwer Pr. Roms, de schilder Piepers Timmerman M. Vincke, alle binnen
deze stad woonagtig hebben zich voorts, elk als om strijd beijverd, om dit stuk sieraad,
fraaijheid en aanzien bij te zetten, terwijl de bovenste groep met zijn voetstuk van hout
(maar het marmer in glans, hardheid en koude ongemeen nabootzende) het werk is van
den Antwerpsen Kunstenaar'.
PL. II.
lett. M
PL. IV.
lett. C
PL. IV.
lett. B
PL. IV.
lett. A
PL.IV.
lett. D
130
