XI. NOTEN
GEBRUIKTE AFKORTINGEN
RAZ Rijksarchief in de Provincie Zeeland.
PBZ Provinciale Bibliotheek van Zeeland.
ZGW Kon. Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.
I. INLEIDING
1. Vergelijk: Catalogus van Oud- en Zeldzaamheden in het kabinet van hel
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1861, 16\idem, 1869. 19idem, 1885. I;
idem, 1890, 26.
2. Verhandelingen van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, dl. 15. (1792).
LXU-LX111 (voorbericht).
3. PBZ. Handschriftenverzameling Zeeuwsch Genootschap nr. 3567.
4. Krom 1791.4.
5. Andere door een uurwerk voortbewogen planetaria in Nederland zijn de 'Sphaera
Perfecta' van Jan van den Dam uit 1756 (nu in het Nederlands Scheepvaartmuseum te
Amsterdam) en het planetarium van Eise Eisinga te Franeker (voltooid 1781). Even
eens voor een uurwerk ontworpen planetaria, zoals de 'Leidsche Sphaera' door
Steven Tracy uit ca. 1670 en het planetarium van Christiaan Huygens uit 1682.
(beiden in het Museum Boerhaave te Leiden) zijn al lange tijd niet meer in beweging
(vgl. Van Wijk 1928). Buiten deze reeks vallen de zogenaamde 'planetariumklok-
ken'. een onzorgvuldige naam, die wel gebruikt wordt voor oude staande klokken
met astronomische aanwijzingen. Afgezien van de maanfasen worden op deze klok
ken geen planeetstanden aangegeven, waardoor de term planetarium niet van toepas
sing is (vgl. Zeeman 1977, 465 e.v.; Terpstra 1981, 192).
II. DE STERRENKUNDIGE BELANGSTELLING IN ZEELAND IN DE 18e EEUW
1. Crommelin 1955, 70.
2. Schepman 1971vergelijk ook: Hooykaas 1971. 121-122.
3. We noemen slechts de 15e eeuwse Guilelmus Zelandinus uit Wissekerke (vgl. Zinner
1972:, 595), de 16e eeuwse Paulus van Middelburg (Schepman 1971. 37) en de 17e
eeuwse mathematicus Jacob Mogge. Ook de bekende insectenkenner Ds. Jacob de
Mey heeft zich wel met sterrenkundige onderwerpen ingelaten.
4. Nagtglas 1865; Nagtglas 1890,245-247.
5. Bierens de Haan 1883, nrs. 3467-3469.
6. Vgl. J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf', (17611769), Groningen, 1940.
7. RAZ, familiearchief Schorer, inv.nr. 1198.
8. Stocke 1746, 55.
9. Nagtglas 1865, 16.
10. Unger 1957, nr. 678.
11. King Millburn, 1978.
12. Stocke 1746. Voorde aktiviteiten van Stocke, zie: De Man 1856; Fokker 1901160-3;
Schoute 1923, 4-7 en Van Lieburg 1978, 130-137.
13. Fokker 1901. 120-121.
14. Verhandelingen van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, III (1757),
1-16 (met 1 plaat).
136
