festoenen. Op de voorkant is een ovale cartouche met het jaartal 1671
bevestigd.
Tekening 7 (afb. 9)
"7: de Maniere hoe dat het geldt geschrouft wert, connen op een dach
55000. dobble-stuijvers, Ende 22000. Rixdaelders schrouven, ofte
munten".
Op de laatste plaat toont De Blieck hoe de muntpers bediend wordt: de
arm wordt heen en weer bewogen door vier stevige kerels, terwijl de
munter zittend op de kist de muntplaatjes neerlegt en weghaalt. De
Blieck geeft hoge getallen voor een dag werk, waarschijnlijk hogere dan
in de praktijk gerealiseerd konden worden. Ooggetuigen uit 1696 ver
klaren dat op de Munt te London per minuut 25 a 30 munten geslagen
worden. Dit betekent dat 22000 munten 12 a 14 uur continue arbeid
vergen. Een hoger aantal voor dubbeltjes lijkt mij nauwelijks mogelijk,
omdat de munter een bepaalde tijd nodig heeft om de geslagen munt te
verwijderen en een nieuw muntplaatje neer te leggen. Als het tempo
van de schroefpers te hoog ligt, loopt de munter zeer groot risico zijn
vingers te verliezen. Dit getal van de Londense Munt geldt voor een
muntbedrijf dat reeds jarenlange ervaring met de apparaten heeft.
Lybert van der Burch geeft de enige mij bekende cijfers voor het begin
van de mechanische muntslag in ons land. Op 23 januari 1672 schrijft hij
aan Van Nispen dat hij in l'/2 uur tijd tussen de 500 en 600 munten heeft
geslagen op de schroefpers te Dordrecht. Dit is ongeveer 6 per minuut!
DE INRICHTING VAN DE MUNT VOOR MACHINALE PRODUKTIE
In het Rijksarchief in Middelburg worden vele declaraties en kwitanties
bewaard die betrekking hebben op de vervaardiging van de nieuwe
machines. Hierdoor is het mogelijk een vrij nauwkeurig inzicht te
krijgen in de gang van zaken. Alle rekeningen in Zeeland zijn gesteld in
ponden Vlaams: 1 pond Vlaams 6 gulden. Ik zal de bedragen steeds
omgerekend in guldens vermelden11.
Het staat niet vast wanneer de werkzaamheden begonnen zijn. Het zal
zeker niet lang na de vervaardiging van De Blieck's tekeningen op 27
februari 1671 geweest zijn. De opdrachten zijn in ieder geval gegeven
voor 10 april, de vroegst bekende datum waarop werk voor de munt
pers verricht is. Terwijl de werkzaamheden al meer dan een maand aan
de gang zijn, wordt op 15 mei 1671 door de Gecommitteerde Raden
besloten om Daniël de Blieck aan te stellen tot opzichter over alle
werkzaamheden voor de nieuwe muntinrichting.
160
