8. Wat Van de Perre onder 'de 'vereyschte proeven' verstaan heeft is niet geheel duide
lijk. Ingen-Housz zelf onderzocht met de hoofdjes de mate waarin verschillende me
taalpoeders magnetisch gemaakt konden worden. De hoofdjes werden daartoe enige
tijd in de nabijheid van een permanente magneet gelegd, waarna de tot stand geko
men magneetkracht onderling vergeleken kon worden. Ingen-Housz is daarmee een
van de eerste onderzoekers geweest die zich met de vervaardiging van kunstmatige
magneten heeft ingelaten, (vgl. Wiesner (1905), 186.)
9. Gedrukte brief van 'Den Heer Ambassadeur Lestevenon van Berkenroode' aan de
'Hoog Mogende Heeren' (der Staten Generaal?) d.d. 18 december 1783. (Teyler's
Museum. FA Van Breda, port. IX - 3a.)
10. PBZ, coll. handschr.fotocopie van 'eigenhandige aantekeningen van wijlen Mr. Da
vid van Visvliet', (met vriendelijke dank aan drs. A.C. Meijer van het documentatie
centrum Zeeuws Delta gebied, die mij op het in deze en volgende noten vermelde, at
tent gemaakt heeft.)
11. Middelburgsche CourantNo. 42 (6 april 1784).
12. Nog geen week na de geslaagde proefneming bij Van de Perre adverteerde David
Reghter in de Middelburgsche Courant dat hij een plan had 'tot het vervaardigen en
oplaaten van een Aërostatische LUCHTBOL, groot in zyn omtrek 19 Voeten'Iedere
geïnteresseerde kon op de onderneming intekenen voor een halve Rijksdaalder per
persoon, (vgl. Midd. Courant, 10 15 april 1784). Na de geslaagde vlucht op 27 april,
en de enthousiaste krantenverslagen hierover, {Midd. Courant, 29 april, 4 8 mei
1784; zie eveneens: Zeeland uit in de krant, 225 jaar PZC, (Middelburg, 1983), 22-23)
dacht Reghter kennelijk een gat in de markt te hebben gevonden. Niet alleen adver
teerde hij onmiddellijk met kleine hete-lucht ballonnen ('de Prys van ieder is twee gul
den, en met een Doos voor dezelve 3 Guide 10 Stuivers'), maar hij vatte bovendien het
plan op voor een heuse 'bemande' vlucht. In juli vernemen we het volgende: 'David
Reghter maakt bekent, dat hyhet weder gunstig, en de quantiteit der Inschrijvers ge
noegzaam zynde, op den 3 Augustus eerstkomende, andermaal zal tragten op te laten
zyne AEROSTATISCHE-BAL, zo ingerigt als diegene, waarmede Menschen kunnen
opgaan'. De entree bedroeg ditmaal een kwart rijksdaalder.
Het vertrouwen in de nieuwe techniek was kennelijk nog niet groot, want op 31 juli is
de bemanning al afgezwakt tot 'eenig gedierte'. Over het oplaten van deze nieuwe wa
terstof-ballon zwijgt de krant, maar dank zij David van Visvliet (noot 10) weten we dat
het ditmaal moeilijker ging. Het duurde lang eer de ballon gevuld was: 'Hy is des
avonds by halv agt uuren opgegaan, en digt by de Nolle neergekomen'.
13. Met dank aan Prof. Dr. H. A.M. Snelders te Utrecht, die zo vriendelijk was om enige
toelichting te verstrekken bij dit gedeelte van de proefnemingen door Van de Perre.
(brief d.d. 8 februari 1982.)
14. Jan Rechter of Reghter (1730-1801) vervaardigde een grote verscheidenheid aan mi
croscopen planetaria, elektrische toestellen en geometrische instrumenten. (Snelders
(1982), 93-94.) Werkte nauw samen met Van Breda, onder meer bij diens onderzoek
'Over de Electriciteit van den Dampkring' (Verh. HMW, 25 (1788), 387). Een geschil
ontstaan naar aanleiding van de bekroning van deze verhandeling door de HMW
bracht enige verwijdering tussen hen te weeg. (Archief HMW te Haarlem, brieven
boek 1786.)
Samen met zijn zoon David leende Jan Reghter op 23 mei 1785 1050,- van het echt
paar Van de Perre tegen een interest van 3 procent en aflosbaar in 12 jaar. (RAZ, FA
Schorer 481Het is verleidelijk hierin het startkapitaal te zien van de zaak van David
Reghter (1759 - na 1812) te Middelburg. (Zie de Catalogus van Mathematische, Physi-
sche en Andere Instrumenten, Benevens Horologie Maakers, Juweliers, Goud en Zil-
versmids Gereedschappen, met derzelver Pry zen, welke gemaakt en verkogt worden by
D. Reghter Jzn. Woonende op de Lange Burgt in het Groot Octant van Hadley te Mid
delburg. (z.p.,z.j. 4pp.)
149
