Zierikzee om en verzette zich niet langer tegen de Stadhouder. Eén factie uit de
vroedschap was overgegaan van het patriotse naar het orangistische kamp21.
Eind augustus verbood de raad de patriotten zich nog langer met hun symbool
(panaches en zwarte cocardes) te tooien. Na 13 september, de dag waarop de
Pruisen binnentrokken, verliep de patriotse zaak snel. Donderdag de 20e werd
het dragen van oranje weer toegestaan. Zaterdag liepen menigtes in de stad rond
die de ontbinding van het vrijcorps (inmiddels omgezet in een bataljon schutte
rij) eisten. Op zondag namen enkele regenten deze eis over, en weer liep een
grote troep volk, schreeuwend en met een groot oranjevaandel zwaaiend, door
de stad. Ook het vrijcorps begon nu aan te dringen op maatregelen om de orde
verstoringen de kop in te drukken. Maandag 24 september kwamen 's ochtends
vroeg al veel plattelanders de stad binnen. Na felle discussies besluit de magi
straat het vrijcorps opdracht te geven zich te ontwapenen. Bij een botsing tussen
het vrijcorps en de menigte wordt geschoten: onder het volk vallen één dode en
ongeveer tien gewondenwaarvan er later nog twee overlijden. Bij een volgende
confrontatie werpt het vrijcorps de wapens neer en vlucht. Hierna begint de gro
te plundering, onder het voortdurend gelui van de kerkklokken. De plundering
duurt tot de volgende ochtend. Meer dan honderd huizen worden geplunderd,
waarvan er zo'n vijfenzeventig totaal verwoest werden22. Dinsdag worden, on
der druk van het volk, een aantal regenten afgezet, en steekt men overal oranje
uit. Op woensdag moeten de patriotten zich op de markt verzamelenen worden
gedwongen een eed van trouw aan de oude constitutie af te leggenEen aantal le
den van het vrijcorps wordt gevangen gezet. Tijdens en vlak na deze plundering
vonden ook op het platteland ongeregeldheden plaats. Op 24 september werden
er enkele huizen geplunderd in het noord-oosten van Schouwen. In Dreischor
werden de boeken en tijdschriften van het patriots leesgezelschap verbrand.
Ook werden in dit gebied en in het westen van Schouwen schouten, schepenen,
dominees en leden van polderbesturen en kerkeraden door de bewoners afgezet.
Hetzelfde gebeurde in Serooskerke en Eikerzee23.
Als in 1747~4 gaan de inwoners van het platteland enkele maanden later dan Zie
rikzee over tot een eigen oproer. Op 24 en 25 februari 1788 vinden in het westen
van Schouwen uitgebreide plunderingen plaats. Ook de weken daarna bleef het
onrustig25.
De plunderaars van het platteland te Zierikzee
Op kaart I zien we de herkomst van de deelnemers aan de plundering te Zierik
zee. Het grootste aantal, zowel absoluut als relatief, komt uit de vier heerlijkhe
den in het noord-oosten van Schouwen; de tweede grote concentratie is Duive-
land. De plunderaars uit het 'eigenlijke land van Schouwen' zijn te verwaarlo
zen. Deze verdeling komt overeen met de politieke structuur van het eiland.
Voor bestuur en rechtspraak was Schouwen-Duiveland verdeeld in heerlijkhe
den en polders. Er waren twee stedendie ieder op het platteland een eigen poor
tersambacht bezaten. Vanuit Zierikzee gezien vallen de eilanden in vier gebie
den uiteen. Allereerst het eigenlijke land van Schouwen: het gebied ten westen
van de dijk die van Brouwershaven naar het zuid-oosten loopt, tot aan de schei
ding tussen Schouwen en Duiveland. De heerlijkheden in dit gebied hadden al
leen de lage jurisdictie, terwijl de rechtspraak in criminele aangelegenheden aan
Zierikzee was voorbehouden. Het gebied vormde één polder, verdeeld in vie
rendelen. Deze polder werd bestuurd dooreen college, waarvan een burgemees-
177
