DE PLUNDERINGEN OP SCHOUWEN EN TE ZIERIKZEE, 1786-1788* door drs. P. T. van Rooden De oproeren onder de Republiek zijn lange tijd door het historisch onderzoek verwaarloosd. Ook nu hier verandering in is gekomen' blijft onze kennis over de deelnemers, de gang van zaken en de motieven verre van volledig. De belang rijkste reden hiervan ligt in de aard van de bronnen. Nauwkeurige gegevens vin den we alleen in de rechterlijke archieven, maar het justitiële optreden na een groot oproer was altijd gericht op het stellen van voorbeelden, niet op het ver richten van een echt onderzoek. Vooral bij de grote politieke rellen (1672,1748, 1786-88) die in het kader stonden van een staatkundige omwenteling, laten de rechterlijke archieven ons in de steek. De overwinnende partij had er geen be lang bij een onderzoek te doen. Nu bevindt zich in het Rijksarchief te Middelburg een verzameling stukken2 die niet - in ieder geval in mindere mate - lijden onder deze gebreken. De stukken zijn het resultaat van een onderzoek dat de nieuwe machthebbers na de omwen teling in 1795 hebben laten instellen naar de volksoproeren die in Zeeland het lot van de patriotse beweging bezegelden. Hier wordt van deze bron gebruik ge maakt om een analyse te verrichten van de ongeregeldheden in Zierikzee en op het platteland van Schouwen in 1786-884. Om de waarde van de bron te bepalen zullen we eerst de totstandkoming ervan beschrijven. Het rapport van onderzoek Na het oprukken van de Franse troepen over de bevroren grote rivieren namen in de eerste twee maanden van 1795 in de meeste steden van de Republiek revo lutionaire comitees de macht over. In Zeeland gebeurde dat niet. Daar waren de Bataven zwak, slaagden de regenten van de meeste steden erin de aanvallen op hun autoriteit te weerstaan, en lukte het de Staten hun eigen overgave met de Fransen te regelen. Pas op 3 maart kwamen de 'Provisionele Repraesentanten van het Volk van Zeeland' voor het eerst bijeen, en zij vertoonden, zoals Schama opmerkt, an uncanny resemblance met het régime dat ze moesten vervangen: een aanzienlijke minderheid was al lid geweest van de Staten van Zeeland4. Vrij wel onmiddellijk doen inmiddels opgerichte volkssociëteiten en een enkel radi caal stadsbestuur voorstellen om onderzoek te doen naar het gedrag van de afge zette regenten, vooral naar hun betrokkenheid bij de rellen van 1786-885. Voor alsnog weten de Repraesentanten deze voorstellen af te wimpelenIn september greep de provinciale overheid in te Goes, een stad waar stadsbestuur en revoluti onaire club samenwerkten, en de grootste voorstander van een onderzoek. Met behulp van Franse troepen werd de club gesloten en het stadsbestuur gearres teerd Maar naarmate het jaar voortschreed en het verzet van Zeeland tegen de plannen van Holland voor een Nationale Assemblee geprononceerder werd, nam de druk van de radicalen op het provinciaal bestuur toeNet als in Friesland - waar het verzet tegen de Nationale Assemblee gebroken werd door een door Holland gesteunde radicale coup - ging Holland een alliantie aan met de clubs. In januari 1796 bereikte hun agitatie, tegelijk met de discussie over de Assem blee, een hoogtepunt7. De toenemende druk leidde ertoe dat het Zeeuwse 173

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 1983 | | pagina 219