6. DE GEBEURTENISSEN IN 1787
6.1 De toestand in de Republiek en met name in Zeeland
In de jaren 1785-1787 ging het bepaald slecht met de Republiek - de oorlog tegen
Engeland was rampzalig verlopen - èn met het stadhouderschap1Ter opvijze
ling van zijn tanende populariteit bezocht Prins Willem V tijdens een tournee
door de Nederlanden in juni en juli 1786 ook Zeeland. De stadhouder en zijn ge
volg verbleven daarbij voornamelijk in de provinciehoofdstad, van waaruit al
lerlei uitstapjes werden ondernomen. 'Nimmer waaren de Burgers van Middel
burg, door eene algemeener blydschap bezield als heden'2. De avond van de 25e
juli vertrok het stadhouderlijk gezin per schip uit Middelburg.
De stadhouder begaf zich met zijn gevolg naar paleis het Loo, waar hij al de win
ter van 1785/86 had doorgebracht en vanwaar hij vóór het Zeeuwse bezoek naar
Nijmegen en Kleef was gereisd. Later verbleven de Oranjes op het Valkhof in
Nijmegen (1786/87).
Hoe was de situatie ondertussen in Zeeland?
'In 't begin van 1787 waaren de verdeeldheden in Zeeland aanmerkelijk toege
nomen. Zierikzee en Vlissingen hielden het met het Patr. systema, eerst gem.
stad echter meer in navolging der Hollandsche volkspartij, dan de andere'3.
Middelburg en Goes waren prinsgezind, Tholen stond op het punt patriottisch te
worden, Veere was verdeeld.
N.C. Lambrechtsen, die we hierboven reeds citeerden, doet een enigszins ont
hutsende mededeling, die de complottheorie lijkt te bevestigen: 't was dus
noodig in Zeeland een coup te doen, daar anders de meerderheid aan de zyde der
Patr. steden welhaast zou geweest zijn, waardoor dus de stem van Zeeland ter
Generaliteit zig by Holland Overijssel en Stad en Lande zou gevoegd hebben'4.
6.2 De bom gaat barsten
Gaan we nu over tot de beschrijving van de troebelen in Middelburg, waarover
Colenbrander meldt:
'Middelburg dreunde van de geweerschoten door prinsgezinden en Patriotten
op elkander gelost'5, en waarover Vijlbrief weet te vertellen:
'In Zeeland raakte het Oranjegezind gemeen in beweging en vooral te Middel
burg heerste bijna de hele maand juli de Oranjeterreur'6.
Over de directe aanleiding tot de geweldsuitbarsting te Middelburg zij n alle door
mij onderzochte bronnen het wel eens. Maar wat betreft de dieperliggende oor
zaken wordt verschillend gedacht. Zeer interessant hierbij zijn enige opmerkin
gen in een rapport over de plunderingen te Middelburg, opgemaakt door een of
ficiële onderzoekscommissie in 1796 en te vinden in inv.nr. 2020 van de Staten
archieven van Zeeland.
Aanvankelijk zouden de plunderingen al 8 maart 1787 uitgevoerd worden, doch
'twee aanmerkelijke hinderpaalen deeden zich op';
1de patriotten waren op hun hoede;
2. 'de braavste leeden der regeering waaren nog meester.
Aarnout (Kien) van Citters was woedend en vertelde zijn 'eedverwant' Hui-
brecht de Haze Bomme dat hun plan in duigen lag. Op dit belangwekkende rap
port kom ik in hoofdstuk 7 terug.
65