moeten vaak moeilijke kwesties behandelen waarbij zorgvuldig taalgebruik
zwaar telt. Vooral de gheleerden (onder wie wij waarschijnlijk hen die Latijn
hebben geleerd, moeten verstaan) trainen zich niet alleen in het spreken, maar
ook in het schrijven. Niet alleen de gheleerdenmaar ook de zakenman uit de
stad (de steetsche coopman) spreekt beter dan de ambachtsman of de kleine win
kelier. Dit is immers voor zijn broodwinning een eerste vereiste. De gheleerden
schrijven nauwkeuriger dan de zakenlieden, die zich door hun slordigheid soms
allerlei geschillen op de hals halen, zeer tot hun eigen ongerief. Daar staat weer
tegenover dat de zakenman vaak sneller schrijft dan zij die van het schrijven hun
beroep makenDeze stelling mondt dan uit in de vaststelling dat beregeling van
de taal en onderricht in de mondelinge en schriftelijke taalbeheersing noodzake
lijk zijn. Maar intussen is de lezer van het pleidooi niet vergeten dat degheleerde
en de coopman, wat hun taalvaardigheid betreft, alle overige opgesomde catego
rieën overtreffen. Het valt licht te begrijpen dat de combinatie van beide catego
rieën, wat neerkomt op de mercator sapiens of de gheleerde coopman moet lei
den tot het nee plus ultra, wat taalvaardigheid in het Nederlands betreft! Het is
onder de mercatores sapientes dat ik de auteur van de oudste Nederlandse gram
matica heb gezocht en tenslotte ook heb gevonden. Een auteur met een Lim
burgse of Duitse achtergrond, die in een Engelse omgeving verkeerde. Een au
teur die bv. in het kosmopolitische Antwerpen omging met Italianen, Duitsers,
Fransen en SpanjaardenToen de Zeeuwse herkomst van het handschrift bij
deze gegevens werd gevoegd, begonnen de omtrekken van onze auteur hun
schimmige vorm te verliezenDe combinatie van al die gegevens voerde tenslot
te naar Johan Radermacher, een geleerde koopman of ontwikkelde zakenman
uit de Antwerpse kring van Abraham Ortelius.
6. De auteur en zijn publiek
Johan Radermacher (1538-1617) werd geboren te Aken uit een patriciërsge
slacht. Een modern Duits genealogisch werk noemt hem ten onrechte 'Kupfer-
meister' van beroep30. Hij was de tweede zoon van mr. Wilhelm Radermacher
en van Maria Houppers. Zijn vader verloor hij op zijn zestiende jaar. Hij vertrok
naar Antwerpen en trad er in 1554 in dienst bij de rijke koopman Gillis Hooft-
man, een streekgenoot, afkomstig uit Eupen31Is Hooftman soms een vriend of
zakenrelatie van Radermachers vader geweest? De jonge Radermacher raakte
goed thuis in het zakenleven. In 1566 of 1567 verkocht hij 200 Hebreeuwse bij
bels aan de Joodse gemeenschap in Marokko met een aanzienlijke winst voor
hemzelf en voor de drukker van de bijbels: Christoffel Plantij nIn een brief van 2
augustus 1567 aan Hendrik Niclaes, leider van de bekende secte van het Huis der
Liefde, schreef de grote Antwerpse drukker dat ten gevolge van Radermachers
succes Gillis Hooftman hem had verzocht om 400 a 500 Hebreeuwse bijbels aan
zijn firma te leveren32. In 1567 vestigde Radermacher zich te Londen als officieel
vertegenwoordiger van de Antwerpse firma-Hooftman. In Londen werd hij lid
van de Italiaanse Gemeenteeen calvinistische groepering waarvan meer Neder
landers lid waren in 1568, onder wie: de historicus Emanuel van Meteren, de
oom van Constantijn Huygens: Jacob Hoefnaghel en de kaarsenmaker Hen-
drick Beeckman, die de grootvader zou worden van de geniale zeventiende-
eeuwse natuurkundige Isaac Beeckman33. Op de ledenlijst uit 1568 van de Itali
aanse Gemeente wordt een korte verklaring over Radermacher afgegeven door
10
