bemindt ende soekt ende prijst dan het middeibaere, van dien seght men dat hij van de wijsste noch bescheydenste niet en is, 't sij duer ghebrek van natueren, of te van opbringhen, van leeringe ende van oeffeninghe. In welken mensche dan sulk gebrek van bescheydenheyt uut der natueren niet en is, dese mach met onderwijss geleert ende geholpen worden. Vele hebben wel van natueren dat sij het beste beminnen, maer hebben het verstant van natueren wat donker sodat sij het beste niet wel en weeten te onderkennen. Dese donker- heyt van verstande mach met middelen van leeringhe geholpen worden, ghelijk als de duysterheyt der nacht met vyerlicht geweert ende als het quaet ghesicht der ooghen met brillen versterkt wordt - bij soverre dat de mensche niet geheel blindt en sijwant alsulken en helpt keersse noch brill - ende all is't dat de blinde gheen ghelt voor kerssen noch brillen en soude geven willen, daeraen en stoot hem deghene niet die se maekt, want andere dien sij nut sijn begheren se ende die bate vindt bij 't gebruyk van dien en sal hem bij den blinden niet laten wijss maken dat se onnut, noch veel min dat se schadelijk sijn. Alle reghelen ende gheboden van leeringhen hebben haeren orspronk uut der daet, sodat men niet en doet noch en laet om des reghels wil, maer men doet alle dinghen omdat men 't also begheert oft behoort te doen ende den reghel en is maer een onderwijs om te weten wat best ghedaen dient. Ghelijk als op 't velt de weghen met gaen gevonden sijn ende deghene die se dickwijls bewandelt heb ben, die weten den onbewandelden te raden waerhenen sij gaen sullen - wan neer datter kruyssweghen oft keerweghen sijn - dat men wete welke ter platsen leydt daer men wesen will. Al is 't nu so dat de reysige[r] den wech ingaet die hem geraden wordt duer 't beweghen van sulken raet, nochtans en sal hem de wech ter begeerder stede niet bringen omdat [het] de man gheseyt heeft, maer mits dat de wech bij sijn eyghendom gewisselijken derwaerts leydt, daerom hevet de man gheseyt. Dit breng ic daerom bij - dat sommighe sch[l]echte menschen meynen dat de regelen der grammatica ende anderen kunsten niet en sijn dan der geleer den opsettige fantasiensonder noot ende profijt - opdat sij verstaen dat de rege len allen dingen van natueren ingeboren sijn ende dat se met experiëncie van el- keneene beseft ende gevonden worden, ook sonder spreken of schrijven, naer dat elk mensche seer oft luttel met verstande begaeft is. Ende alsoo't nutter, kortter, ende gemackelijker is eenen leydsman vuer den wech te hebben dan al leen te gaen bij der gisse den wech soeken, also is't in de kunsten sekerder ende gemaklijker de regelen aen te sien, ende deselve bij sijn verstant ende oeffenin ghe te voeghen dan altijts duer onsekerheyt twijffelachtich ende bekommert te sijn oft duer onvervarene stowticheyt in dwaling voortgaende, schade oft schan de te lijden. Mitsdien dan dat gheen menschelijk vermoghen van natueren so sterk gegeven is, noch so volcomen, dat [het] niet met leeringhe ende goede achtinge verbetert en worde, so en is het spreken ende noch veel min het schrijven ende min uuter- maeten het reden oft bescheet geven ende 't verstaen hieraf gheenssins vrij, maer heeft hulpe van leeringhe so grootelijx vandoene als eenich ander men schelijk vermoghen. Ende het sij luttel oft veel, elkeen isser ghebrekelijk inne, want niemants en is die niet en bevindt dat hij met lang oeffenen mettertijt ghe- schickder ende sekerder ende onbegrijplijker in sijn woorden werdt ende moet bekennen dat hem te voren wat gebrack, al en wiste hij's selve niet, oft dattet an dere niet en merkden, jae, all en verstaet hij ook noch selve niet waerin dat 't ge brek ende de betering ghelegen is. 41

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 1984 | | pagina 79