bemindt ende soekt ende prijst dan het middeibaere, van dien seght men dat hij
van de wijsste noch bescheydenste niet en is, 't sij duer ghebrek van natueren, of
te van opbringhen, van leeringe ende van oeffeninghe.
In welken mensche dan sulk gebrek van bescheydenheyt uut der natueren niet en
is, dese mach met onderwijss geleert ende geholpen worden. Vele hebben wel
van natueren dat sij het beste beminnen, maer hebben het verstant van natueren
wat donker sodat sij het beste niet wel en weeten te onderkennen. Dese donker-
heyt van verstande mach met middelen van leeringhe geholpen worden, ghelijk
als de duysterheyt der nacht met vyerlicht geweert ende als het quaet ghesicht
der ooghen met brillen versterkt wordt - bij soverre dat de mensche niet geheel
blindt en sijwant alsulken en helpt keersse noch brill - ende all is't dat de blinde
gheen ghelt voor kerssen noch brillen en soude geven willen, daeraen en stoot
hem deghene niet die se maekt, want andere dien sij nut sijn begheren se ende
die bate vindt bij 't gebruyk van dien en sal hem bij den blinden niet laten wijss
maken dat se onnut, noch veel min dat se schadelijk sijn.
Alle reghelen ende gheboden van leeringhen hebben haeren orspronk uut der
daet, sodat men niet en doet noch en laet om des reghels wil, maer men doet alle
dinghen omdat men 't also begheert oft behoort te doen ende den reghel en is
maer een onderwijs om te weten wat best ghedaen dient. Ghelijk als op 't velt de
weghen met gaen gevonden sijn ende deghene die se dickwijls bewandelt heb
ben, die weten den onbewandelden te raden waerhenen sij gaen sullen - wan
neer datter kruyssweghen oft keerweghen sijn - dat men wete welke ter platsen
leydt daer men wesen will. Al is 't nu so dat de reysige[r] den wech ingaet die hem
geraden wordt duer 't beweghen van sulken raet, nochtans en sal hem de wech
ter begeerder stede niet bringen omdat [het] de man gheseyt heeft, maer mits dat
de wech bij sijn eyghendom gewisselijken derwaerts leydt, daerom hevet de man
gheseyt. Dit breng ic daerom bij - dat sommighe sch[l]echte menschen meynen
dat de regelen der grammatica ende anderen kunsten niet en sijn dan der geleer
den opsettige fantasiensonder noot ende profijt - opdat sij verstaen dat de rege
len allen dingen van natueren ingeboren sijn ende dat se met experiëncie van el-
keneene beseft ende gevonden worden, ook sonder spreken of schrijven, naer
dat elk mensche seer oft luttel met verstande begaeft is. Ende alsoo't nutter,
kortter, ende gemackelijker is eenen leydsman vuer den wech te hebben dan al
leen te gaen bij der gisse den wech soeken, also is't in de kunsten sekerder ende
gemaklijker de regelen aen te sien, ende deselve bij sijn verstant ende oeffenin
ghe te voeghen dan altijts duer onsekerheyt twijffelachtich ende bekommert te
sijn oft duer onvervarene stowticheyt in dwaling voortgaende, schade oft schan
de te lijden.
Mitsdien dan dat gheen menschelijk vermoghen van natueren so sterk gegeven
is, noch so volcomen, dat [het] niet met leeringhe ende goede achtinge verbetert
en worde, so en is het spreken ende noch veel min het schrijven ende min uuter-
maeten het reden oft bescheet geven ende 't verstaen hieraf gheenssins vrij,
maer heeft hulpe van leeringhe so grootelijx vandoene als eenich ander men
schelijk vermoghen. Ende het sij luttel oft veel, elkeen isser ghebrekelijk inne,
want niemants en is die niet en bevindt dat hij met lang oeffenen mettertijt ghe-
schickder ende sekerder ende onbegrijplijker in sijn woorden werdt ende moet
bekennen dat hem te voren wat gebrack, al en wiste hij's selve niet, oft dattet an
dere niet en merkden, jae, all en verstaet hij ook noch selve niet waerin dat 't ge
brek ende de betering ghelegen is.
41