nen? Item der Ingelschen 'th' ende 'wh' ende der Hoochduitschen 'z', 'tz', 'sch',
haer 'ae' ende 'oe' ende alle haere andere, vermengde stemmigen (die men bij
den gheleerden 'diphtonges' noemt). Ie gheswijghe haerlieder enkele stemmi-
ghen ('vocalen' naer gewoonte ghenoemt) met veele andere haers schrijvens
eyghendommen. Ja, dat noch schlechter mach gheacht worden: wie kan der En-
gelschen enkele stemmighen (ic laete haere vermengde staen - die oik sonderlij k
sijn - ende haere menichfoudighe doodinghen der lettere 'e') in 't lesen recht
uutspreken, tensij dat hij de cracht ende beteekeninghen van haeren letteren
eerst hebbe geleert, 't sij met lankheet van tijde, oft cortelijk uut haerlieder be
schrevene woordenreghel? Want ghelijk elke verscheydene spraeke veel ver-
scheydene sonderlijke maniere van gheluyt in 't uutspreken maect waermede an
der spraken luttel oft niet ghemeens en hebben - ende nadien dat de letteren om
der woorden wille gevonden sijn ende niet de woorden nae eenighe letteren ghe-
reghelt- also heeft elke natie ende tonghe haere eyghene teekenen (welke 'lette
ren' sijn) waerbij sij weeten in 't lesen wat gheluyt sij maken sullen. Ende all
is't so dat verscheydene spraken al eenderhande maksele van letteren hebben,
daeruut en volght niet dat deselve letteren van derselver cracht sijn in der eene
sprake als in de andere. Dat bevindt wel elkeen die twe- of drijderhande spraken
kan lesen ende schrijven. Neemt voor exempel der Enghelschen voorseyt 'th',
welk sij sueter uutspreken dan wij onz 'd' ende wij spreken't in onse tale veel har
der dan de enkele 't'. Item sij spreken haer 'a' als de Duitschen haer 'ae'. Item
haer 'e' ghelijk wij ende anderen onse'i'. Item haer 'i' ende 'y' gelijk de Hoich-
duitschen 'ei'. Item haer 'o' meestendeel gelijk wij onse aldergroofste 'a' ende
haer 'oo' ghelijk wij pleghen te spreken het 'oe' als wij 'soet, goet, bloet, vroet'
ende dierghelijken lesen, ende en accorderen met ons in gheene van den stem
mighen dan alleenlijken in de 'u'. Ja, wanneer wij't alle op 't alderscherpste vuer-
slaen souden, men soude weinich letteren vinden oft sij worden anders in eene
sprake genomen dan in de andere.
Maer onse voornemen en is niet op sulke punten te hauden stane ende alle om-
standicheyden van die te duercluyven ofte te disputeren, dan alleenlijken om
den leergyrigen goetwillighen leser de duere te openen ende de gordine wat te
verschuyven, die hem letten te siene wat swaricheyt datter schuylt ende hoe de
selve moghe wech ghenomen worden.
Voorder, sien wij ook niet hoe quaelijken dat de Walen onse manlijk 'hij' ende
vrowelijk 'sij' ende dierlijk 'het' onderscheyden ende onthouden connen ende
de sillaba 'en' in 't einde van veel onser woorden, seggende dickwijls tot eenen
man: 'sij' ende tot een vrowe: 'hij' ende tot beyde: 'het' teghen natuere? Ende
waer wij seggen: laaken, smaaken, ruken, ende diergelijken, daer seggen sij:
laake, smaake, ruke etc. Ende hoe seer wel dat menige sijne moeders tale spre
ken ende verstaen kannochtans en kan hij se daerom niet oprechtelijken schrij
ven, tensij dat hij vaste reghelen-oft bij experiëncie oft bij aenwijsinghe van an
deren - wete waernae hij hem haude. Ende hierin missen oik deghene die vóór
veel jaeren vaste reghels in haer sprake gehadt hebben, maer en hebben se niet
gheleert, oft ommers niet onthouden.
Nu en kan ic tot den hedighen daghe toe niet merken, datter eenighen sekeren,
vasten reghel bij eenich ghetal van schrijvers in 't Nederduitsch sij onderhouden
geweest - veel min anderen te volghen voorghestelt - hoewel datter veel sijn die
schijnen bij henselven eenighen reghel besonder gehauden te hebben. Hieruut
compt dat de woestheyt ende ongeschicktheyt ende oik ongestadicheyt der tale
niet en can geholpen worden, dat oik de goede gheesten van sulke voestheyt en-
43
