ende sulks als ic bevinde eenen yghelijken mede te deylen, niet als een volmact
werk daer men hem gansselijk op moghe fonderen sonder voorder te soeken -
want ic geenssins sulk gevoelen van myselven en hebbe of ic dat verrichten konde
- maer uut liefden heb geern aldereerst den bot schatten willen van yeghelijks
berisping, opdat also het eerste quaet duergebeeten, alle anderen veroorsaekt
worden duer mijne schande (uut deser mijnder stowtheyt enstaen) om eere te ca-
belen tot ghemeen proufijt haers vaderlants.
Ende all waere dit werk also volmact dat [het] niet te verbeteren en waere, so en
soude mijn voornemen nochtans niet sijn den gheleerden daermede eenich voor
deel te doene, die overvloedelijken daermede van awdts begaeft sijn, maer ic
meine den schlechten, ongheleerden lyeden te hulpe te comen, die de macht
noch tijt niet en hebben om andere talen te leeren opdat sij eenighen smaak mo-
ghen hebben, ende mede eenige krummelkens oplecken van de soeticheyt die
voor hun opghesloten ende den hoochgeleerden alleene open is. Ende waer't sa
ke dat de gheleerden van onsen tijde de helft in haer moeders tale geschreven en-
de overgeset hadden dat sij in Latijn geschreven ende uut den Griekschen over-
geset hebben, onse tale waere sonder twijfel nu so wel met alderleye schriften be
gaeft dat sij de Grieken ende Latinisten in veel saken wel derven soude, want on
se tale so aerm niet en is, noch so onvruchtbar, oft men soude wel alle daermede
uutrechten wat ander talen gedaen hebben, waer't dat men se grondeerde ende
tot ten uutersten aen 't licht brochte wat schatten datter in verborghen liggen en-
de verroesten duerdat se niet geoeffent en sijn.
Maer is't dat wij langer beyden eer wij den roest weren, sij sail so heel opgheten
worden van 't mengsele der vremder schuymen, die noch daghelijks meer ende
meer darin groeyendat men se niet meer kennen en sail ende de fame onser au-
ders sail met der tale begraven worden.
[GRAMMATICA]
Woortreghel is een kunste om alle woorden wel uut te spreken, te schrijven ende
te verstaensonder welker kunstemiddele gheene andere kunsten recht geleert,
noch in 't lesen oft aenhooren der leeraers recht wel verstaen kan worden. Dese
kunste bestaet in 4 deelen, namelijk: in 't Beduitsele, Spellinghe, Uutspraake
ende in 't Vergaderen.
d'Voornemen der kunste is om alle stoffe ende materie te onderkennen, be-
quaem te maken, ende in ordere te stellen tot eenighe redene die men vertellen,
schrijven ofte oordeelen will. Ghelijk als de stucken van veele verscheyden stof
fen sijn daer een huyss af ghemact wordt, als: steen, howt, kalk, savel, yser, loot
ende dierghelijken, also is elk woort dat men sprekt van eenighen sonderlijken
aarde van dese naevolghende, te weten: elk woort is ofte Namelijk oft Bijname-
lijk oft Voornamelijk, oft Wervich, oft Bijwervich, oft Werv'deelich oft Aenbin-
dich, oft Voorstellich oft Invoeghich.
Een 'Namelijk' woord is: waermede eenich dink genaemt wort dat in hem selven
wat is ende metten verstande mach verstaen of gepeinst worden, 't sij dat die sin-
nen begrijpen konnen of niet, als: Godt, Enghel, Werelt, Dueght, Mensche,
Dier, Peert, oft diesghelijken, want met elk van sulken woorden naemt ghij wat
ende sulke 'namelijke' woorden sien schier ontallich.
Een 'Bijnamelijk' woord is: dier een ghemeynliken vóór elk 'namelijk' woort
staet, tensij dat het 'namelijk' woord eenighe eygene persoone bedyet, als: een
45
