Het lust my voor den Naneef, opdat hy wete
welk eene gruwel rol de dwinglandy gespeeld
heeft en overtuigd worde, hoe even daarom de
nagedachtenis van dat veelhoofdig monster
voor eeuwig dient in vervloeking te zyn, hier
een tafereel te schetsen van oproer en plunde
ring in den Jaare 1787, in welk Jaar door der
Bataven gantsche Republicq heen de yslykste
vertooningen hebben plaats gehad: Schouw-
tooneelen van verwoesting, roof en moord,
zoo door Pruisische stroopbenden, als snoode
en ontaarde landgenooten, op bevel en om-
kooping van Oranje met zyn slaafsche dwang
Cabaal aangericht, en uitgevoerd. Dan ik be
paal my tot Middelburg in Zeeland.
A.J. van Cauwenberg, Omstandig verhaal
van het voorgevallene te Middelburg in Zee
land, p.4.
WOORD VOORAF
Eeuw der verlichting, tijdperk van de Rede, maar ook tijd van verval en achter
uitgang. De achttiende eeuw heeft vele namen gekregen, al naar gelang de ver
schillende invalshoeken van waaruit ze werd beschouwd. Momenteel staat de
achttiende eeuw nogal in de belangstelling van historici. Er worden zelfs wel pa
rallellen tussen toen en nu getrokken.
We willen hier speciaal de aandacht richten op dat deel van de achttiende eeuw
dat in onze vaderlandse geschiedenis gewoonlijk bekend staat onder de naam 'de
Patriottentijd'.
Eerst zal worden nagegaan wie of wat die patriotten nu eigenlijk waren en ver
volgens worden hun staatkundige ideeën nader belicht. Tenslotte volgt een be
schrijving van de troebelen in de Zeeuwse hoofdstad in het jaar 1787 en de na
sleep daarvan.
Allen die mij op enigerlei wijze bij mijn onderzoek ten dienste zijn geweest, zo
als de medewerkers van bibliotheken en archiefdiensten, zeg ik dank. Een speci
aal woord van dank aan: drs. J. A.L. Lancée, drs. A.P. Groendijk, jhr. dr. G.F.
Sandberg, drs. P.T. van Rooden, drs. J.H. Kluiver, drs. A.C. Meijer, drs.
C.F.J. Schriks en jhr. mr. R.C.C. de Savornin Lohman, die door hun stimule
rende opmerkingen, suggesties, aanvullingen en correcties het tot stand komen
van dit werk mede hebben mogelijk gemaakt.
NB. De titel van deze studie is ontleend aan: De Republiek in woelingen strijd van de ne-
gentiende-eeuwse kinderboekenschrijver P.J. Andriessen.
50
