DE ECONOMIE VAN ZEELAND IN 1808
EEN RAPPORT VAN LANDDROST ABRAHAM VAN DOORN
OVER DE ECONOMIE IN HET NAJAAR VAN 1808*
door Michael Wintle, Ph.D.
Inleiding
In de nazomer van 1808 werd van de economie van Zeeland een officieel over
zicht samengesteld, waarvan hieronder de tekst is weergegeven. Het rapport is
zowel gedetailleerd als compact, met een opsomming van de productie-eenhe
den van de provincie en zelfs enkele productiecijfers. Het is een bewonderens
waardige samenvatting van de massale hoeveelheid archiefmateriaal uit de
Franse tijd die tot onze beschikking staat, en is hier weergegeven met min of
meer volledige redactionele aantekeningen.
De tekst is genomen uit de verzameling 'Van Doorn van Westkapelle (familiear
chief)', gedeponeerd in het Rijksarchief in Zeeland (RAZ) te Middelburg'. In
zijn inventaris van het archief heeft M.P. de Bruin nummer twaalf opgenomen
als een 'Statistieke beschrijving van Zeeland' z.j.2. Er bestaat nog een exem
plaar, tot op heden aan een onbekende of anomieme auteur toegeschreven, dat
zich bevindt onder nummer 76 van het archief RAZ, Handschriften3. Het
tweede exemplaar, geschreven in dezelfde hand en met slechts enkele onbedui
dende verschillen in spellingen interpunctie, is vermoedelijk terzelfdertijd over
geschreven als het handschrift dat hier als de voornaamste bron is gebruikt.
Waar nodig, is het mogelijk geweest om het tweede exemplaar ter verificatie van
het 'origineel' te gebruiken.
De datum van de 'Korte beschrijving van Zeeland', die door beide archivarissen
die het handschrift hebben geïnventariseerd vaag is gehouden, kan vrij nauw
keurig worden bepaald als laat in het jaar 1808. Hoewel de rampzalige overstro
ming van januari 1808 in de tekst wordt vermeld (MS p. 5A)4, hadden de drama
tische gebeurtenissen in Zeeland in de zomer van 1809 - het bezoek van de ko
ning en de invasie van de Engelsen - nog niet plaatsgevonden.
Hier hebben we derhalve een document met de allure van een 'statistieke be
schrijving' van de provincie Zeeland, waaraan het jaartal 1808 toegekend kan
worden. Het stuk zal daarom interessant zijn voor iedereen die zich verdiept in
de Zeeuwse geschiedenis. Maar wat zijn nu de bijzondere redenen waarom het
hier wordt gereproduceerd?
In de laatste helft van 1808 bevond Zeeland zich middenin de Franse tijd, een pe
riode van overheersing, bezetting en tenslotte annexatie door de Fransen, waar
tot het zeer recente verleden door vrijwel alle Nederlandse commentatoren met
gevoelens van spijt op werd teruggekeken. Eerder, in februari 1795, had Zee
land gecapituleerd voor de militaire macht van het revolutionaire Frankrijk en
hoewel bij het Haags Verdrag van 16 mei 1796 slechts Zeeuws-Vlaanderen aan
de overwinnaar was toegewezen, was de gehele provincie Zeeland in de Franse
invloedssfeer gevallen5. Nadat de Vrede van Amiens in 1802 verbroken en de
oorlog met Engeland in 1803 opnieuw begonnen was, werd de strategische waar
de van Walcheren en van geheel Zeeland voor Antwerpen en het Franse rijk dui
delijk voor zowel de Fransen, die Vlissingen versterkten en in garnizoen legden,
97