geïnspireerd door Stocke's lessen naast zijn huis aan het Molenwater een sterre-
kundig observatorium bouwen van meer dan 20 meter hoogte. Hier deed hij
waarnemingen, die hij vervolgens met succes publiceerde22.
Met Stocke's vertrek verliepen de genootschappen. Er was niet alleen geen op
volger beschikbaar, maar bovendien had Stocke grote conflicten gehad met de
medische stand in Middelburg, aangevoerd door de oudste arts en burgemeester
Galenus Trezel. Mogelijk mede door hun toedoen hadden zijn lessen in deze or
thodoxe gemeenschap het odium van sterrenwichelarij en zelfs godloochenarij
gekregen. Pas veertig jaar later, in 1779-80, was de belangstelling voor de na
tuurwetenschappen voldoende respectabel geworden en de interesse van de
Middelburgse regenten dusdanig aangewakkerd dat een particulier gezelschapje
van enkele predikanten en de reder Leendert Bomme, zoon van Jan, door toe
doen van enkele regenten in een formeel geïnstitutionaliseerd Natuurkundig
Gezelschap kon worden omgezet23. Het is echter opmerkelijk dat voor groepen
belangstellenden uit de brede burgerij in dit Natuurkundig Gezelschap geen
plaats bleek te zijn. De sociale kloof tussen regenten en belangstellenden uit an
dere sociale lagen bleek in Middelburg, in tegenstelling tot de situatie in Vlissin-
gente grootDe verklaring voor deze rigide sociale structuur moet mij ns inziens
vooral gezocht worden in het feit dat Middelburg een elite bezat die haar prestige
niet in de laatste plaats ontleende aan haar nationale politieke rol. Bovendien
werd deze groep door het ontbreken van rivaliserende culturele of economische
machtsblokken als bijvoorbeeld een universiteit of een sterke koopliedenfede
ratie in staat gesteld niet alleen het politieke maar ook het sociale en culturele le
ven te beheersen. Nog belangrijker was dat Middelburg beschikte over een vol
doende omvangrijk patriciaat om alle voorkomende vacatures te vervullen zon
der dat men zijn toevlucht behoefde te nemen tot nieuwe sociale groepen. In vele
Afb. 4. Het observatorium van Jan de Munck aan het Molenwater te Middelburg.
9
