plooide de plaatselijke organisatie nog nauwelijks noemenswaardige activitei
ten70.
Een soortgelijke strategie werd gevoerd door de federaties van bouwvak- en
transportarbeiders, sinds 1931 verenigd in het 'Plaatselijk Arbeids Secretariaat'
(PAS)71. Gedurende de eerste helft der jaren '30 zag het PAS nauwelijks andere
mogelijkheden dan het voeren van algemene propaganda. Deze strijdwijze
werd door het NAS in een plaats als Vlissingen 'waar weinig vakactie in den en-
geren zin tot uiting kan komen' als enig mogelijke gezien7". Het PAS moest in
1935 tot zijn teleurstelling vaststellen, dat er in Vlissingen weinig resultaten kon
den worden behaald. De activiteiten en de geringe omvang van de eigen organi
satie speelden hierbij volgens eigen zeggen een belangrijke rol77. Pas in de
tweede helft van het decennium deed het PAS pogingen meer gerichte acties te
voeren, vooreerst echter zonder enig succes. Zo kon een in september 1936 ge
plande vergadering tegen de door de regering aangekondigde steunverlaging
geen doorgang vinden. De penningmeester van het PAS, J. Joosse, noemde de
zeer geringe omvang van de organisatie en de apathie onder de arbeiders de be
langrijkste oorzaken: 'de geest onder de arbeiders is van dien aard, dat er op het
moment niets te bereiken valt onzes inziens'74.
Een berustende sfeer onder de werkenden en werklozen. Een concurrentie van
links die te zwak was om voor de sociaaldemocratie een serieuze bedreiging te
vormen. Waren deze omstandigheden voor de sociaaldemocraten niet voldoen
de om, ondanks de malaise, hun vertrouwen in de toekomst te blijven behou
den? De uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen in juni 1935 was voor de par
tij het bewijs, dat ze op de goede weg zat. Had ze in 1931 25,7% van de stemmen
behaald, nu kwam ze aan 32,6%75. Van Oorschot was nog vóór de verkiezingen
tot de SDAP toegetreden70. Een overgang, die hij als noodzakelijk zag gezien de
steeds sterker wordende 'aanvallen van de reactie'de uitholling van de gemeen
telijke autonomie en de opkomst van het fascisme77. De SDAP bezette nu 7 van
de 19 zetels en was de enige linkse arbeiderspartijHet optimisme van de partij
mocht door deze uitslag dan zijn versterkt, binnen de gemeente kon ze voorals
nog weinig doen aan het probleem der werkloosheidImpulsen van buitenaf wa
ren nodig om partij en vakbeweging uit hun defensieve posities te halenDe ont
wikkelingen in de loop van 1935 boden hoopvolle perspectieven voor de Vlis-
singse sociaaldemocratieDe eerste tekenen van herstel der conjunctuur traden
op en in hetzelfde jaar werd door de landelijke partij en vakbeweging het 'Plan
van de Arbeid' geïntroduceerd.
B. de periode 1935-1939.
Met het Plan van de Arbeid hadden de sociaaldemocraten een concreet alterna
tief voor de gevoerde regeringspolitiek. Het behelsde een aantal maatregelen
om het economisch leven van nieuwe impulsen te voorzien, de werkloosheid te
rug te dringen, toekomstige conjunctuurschommelingen zo veel mogelijk af te
zwakken, de produktie en distributie te ordenen en het welvaartspeil te verho
gen78. De opstellers van het Plan dachten een oplossing voor het werkloosheids
vraagstuk te hebben gevonden, waardoor tevens een einde zou worden gemaakt
aan het gevaar van radikale bewegingen, zoals het fascisme en communisme, die
in hun ogen de democratie bedreigden. De sociaaldemocraten vonden, dat de
opkomst van het fascisme en de toenemende werkloosheid dwongen tot een
126
