62. Berekend naar J.G. Voegler, 'De leerlingen van het Middelburgsch Gymnasium van 1629 tot 1905', in Archief ZGW 1906), 1-82. 63. ARA, Staatsbewind, inv. nr 523: Staten der Latijnsche scholen in De Bataafsche Re publiek, 12-12-1801. In Middelburg waren toen slechts twee praeceptoren (in 1812 drie) met twintig leerlingen; in Zierikzee alleen een rector die vijf 'klassen' bediende (welke in totaal niet talrijker geweest zullen zijn), evenals in Vlissingen, waar tien leer lingen waren. De dramatische achteruitgang van het aantal studenten uit Goes in de 18e eeuw is al aangetoond door H.W. Fortgens, 'De Latijnse school te Goes', in Ar chief ZGW (1952-53), 21. 64. Vgl. Frijhoff, 'Crisis'. 65. W. Schmidt-Biggeman, Topica universalis. Eine Modellgeschichtehumanistischer und barocker Wissenschaft. Hamburg, 1983. W. Frijhoff, 'L'État et l'éducation (XVI0- XVII° siècle): une perspective globale', in: Culture et idéologie dans la genèse de l'Etat moderne (École frangaise de Rome, 1985), 99-116. 66. Voegler, 'Geschiedenis', 360: 'auditoribusdoctis multis turnstudiosis turn aliis turn no- vitatis studiosis mercatoribus'. 67. D. Schoute, 'De geschiedenis van het Natuurkundig Gezelschap te Middelburg', in Archief ZGW (1923), 1-34. 68. C. Schnitger en P. Bon, 'Vernuft en vlijt. De Middelburgse Tekenacademie van 1778 tot nu', in Zeeuws tijdschrift 36/1 (1986), 8-17. 69. W.S.S. van Benthem Jutting, 'Leendert Bomme, 1727-1788, een 18de-eeuwse bioloog te Middelburg', in: [Gedenkboek] Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 1769- 1969 (Middelburg, z.j.), 21-35. 70. Zie W.W. Mijnhardt, 'Sociability in Walcheren 1750-1815', in Tijdschrift voor de stu die van de Verlichting en het vrije denken 12 (1984), 289-310; dez., 'Wetenschapsbevor dering onder het Ancien Régime. Het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 1765-1794', in Archief KZGW (1985) 1-94. 71H.J. Zuidervaart, 'Mr Johan Adriaen van de Perre, heer van Nieuwerve (1738-1790). Portret van een Zeeuws regent, mecenas en liefhebber van nuttige wetenschappen', in Archief KZGW (1983) 1-169, vooral 52-62; en meer in detail G. J. Nijk, 'lets over Jo hannes Henricus van der Palm (1763-1840) gedurende zijn verblijf te Middelburg (1788-1796)', in Archief ZGW (1917) 34-107, vooral 43: volgens de termen van het op 1-1-1788 tussen Van de Perre en Van der Palm gesloten contract bestond diens taak erin de 'Kennis der nuttigste Wetenschappen, zoo in het vak derTael Geschied en Let terkunde als der Wijsbegeerte en Godgeleertheid onder persoonen van aenkomende jaren, en van meer gevorderde Ouderdom, gelykook van beiderlei Sexe, zoo veel mo gelijk uittebreide en voort te planten'; tevens zou Van de Perre hem aan de Illustre school laten verbinden en hem een 'titul' bezorgen. Dat laatste is doorzijn vroegtijdige dood verhinderd, maar het contract maakt duidelijk dat hier twee onderwijscircuits naast elkaar stonden, hoewel ze door dezelfde personen werden bediend. 72. Schoute, 'De geschiedenis', 25. 73. Mijnhardt, 'Wetenschapsbevordering', passim, legt hier terecht de nadruk op, maar waardeert de belangstelling voor wetenschap en de vernieuwing ervan naar mijn ge voel teveel vanuit economische overwegingen, zodat hij vrijwel automatisch bij een negatief gekleurd beeld uitkomt. 74. Vgl. voor de vroegere periode Meertens, Letterkundig leven, 435-441, en meer in het algemeen K. van Berkel, ln het voetspoor van Stevin. Geschiedenis van de natuurwe tenschappen in Nederland 1580-1940 (Meppel-Amsterdam, 1985), 13-34. 75. K. van Berkel, Isaac Beeckman (1588-1637) en de mechanisering van het wereldbeeld. Amsterdam, 1983. 40

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 1987 | | pagina 74