MIDDELBURGS BIOLOGISCH ONDERZOEK IN DE 17E EEUW door drs P. M. N. Eldering 'Er bestaat evenwel de mogelijkheid van een geschiedenis der wetenschappen van Hoorn, Enkhuizen. Middelburg, Franeker, Amsterdam enz., die veel kan bevat ten dat nieuw en interessant kan zijn.'* INLEIDING Er zal een overzicht geboden worden van het biologisch onderzoek dat in de 17e eeuw door inwoners van Middelburg is verricht. Dit biologisch onderzoek ver toont in de tijd a.h.w. drie keer een concentratie; ruwweg rond 1600, rond 1630 en rond 1680. Struik sprak in zijn boek van een mogelijkheid, dat de locale wetenschapsge schiedenis in een land van weinig gecentraliseerde wetenschapsbeoefening, waar iedere provincie en iedere stad op zichzelf staat, interessante zaken aan het licht zou kunnen brengen. Aan de hand van het overzicht van Middelburgs bio logisch onderzoek zal getracht worden het belang van locale wetenschapsge schiedenis te illustreren. 1TOBIAS ROELS. BOLLEN EN BIOLOGISCH ONDERZOEK. Tobias Roels (ca 1565-1605) was stadsarts in Middelburg van 1591-1602. Van hem is een brief afgedrukt in Clusius' Historia rariorum plantarum1In deze brief bericht Roels over de Manioc of Cassave (Manihot utilissirna Pohl), de Yam (Di- oscorea spec.) en die Palmsoorten (Dadelpalm, Cocospalm en Oliepalm). De cassave is een oorspronkelijk Zuidamerikaanse plant, die thans in een groot aan tal tropische gebieden de belangrijkste koolhydraatleverancier is. De zetmeel- leverende wortels bevatten echter ook het giftige blauwzuur, in de vorm van een glucoside. Door koken met veel water kan dit goeddeels verwijderd worden. Toen de plant voor het eerst uit Amerika in Europa kwam, stelde deze giftigheid de onderzoekers voor problemen. G.F. d'Oviedoy Baldy (1478-1551) beschreef in al zijn Historia generaly natural de las Indias (Toledo, 1553) het proces waar mee dit giftige glucoside verwijderd kan worden. De tweede plant die Roels be schrijft is ook een zetmeel leverende plant, de igname (yam, Dioscorea spec.). Een groot aantal soorten wordt aangebouwd in de tropen. De herkomst van de plant is echter onduidelijk. Ook bij de yams komen giftige soorten voor. Diosco rea hispida wordt vers als pijlgif gebruikt. D. mexicana bevat giftige stoffen (di- osgenine, tegenwoordig grondstof voor synthetische cortison bereiding). De Westafrikaanse soorten D. rotundata en D. cayensis kwamen met de slaven mee in Zuid Amerika. Later werd de yam in West Afrika verdrongen door de cassa ve, die, hoewel wellicht inferieur als voedsel, een hogere opbrengst geeft, min der aandacht en slechtere bodem-omstandigheden voor lief neemt23. In de brief van Tobias Roels van 8 mei 1597 aan Clusius komt een en ander naar voren: 87

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 1987 | | pagina 125