Bij het in dienst treden legden de werknemers een eed af, waarin zij onder an
dere geheimhouding van compagniezaken beloofden. Verder kregen zij een in
structie van de te vervullen taken; soms werden arbeidstijd en andere arbeids
voorwaarden daarin genoemd155. De boekhouders van het departement van de
thesaurie werkten van zeven tot twaalf uur en vervolgens van half drie tot zes.
Wanneer na terugkeer van de retourvloot de soldij van de bemanningen uitbe
taald moest worden, werden de boekhouders van het soldijcomptoir bijgestaan
door de boekhouders van het liquidatiecomptoir.
Met hun hoge inkomens behoorden de topfunctionarissen van de Compagnie
ongetwijfeld tot de bovenlaag van de gemeenschap. Echter, bij de kamer Amster
dam reikten de hoogste dienaren niet tot het niveau van de bewindhebbers, die
immers voortkwamen uit de regentenkringen en de voornaamste koopmans- en
bankiershuizen156. In Zeeland was dit anders. Abraham van Citters, boekhouder
bij het departement van de equipage, was slechts zijdelings familie van de be
windhebbers Willem van Citters en Comelis Kien van Citters, maar hij kwam
wel uit een regentenfamilie. Zijn vader Aemout van Citters was in 1730 kiesheer
van Middelburg geweest. Zijn baas, de equipagemeester Cornelis Braam, was de
schoonvader van de bewindhebber en burgemeester van Middelburg, Comelis
Paspoort. Een andere topfunctionaris was Phoenix Hurgronje, in 1737 opper-
boekhouder. Zijn broers, Steven en Jacob en zijn vader Isaac Hurgronje waren
allen bewindhebbers. In dezelfde lijst komt David Sandra voor als eerste boek
houder van het liquidatiecomptoir. Zijn vader David sr was in 1689 kiezer van de
stad Middelburg. Hij behoorde tot de 'homines novi' die door stadhouder Willen
III benoemd waren. Zijn broer Pieter Sandra trouwde in 1709 met Maria Huy-
gens, de weduwe van Pieter Buteux sr. Zij was de moeder van Pieter Buteux jr,
de bewindhebber. De broer van bewindhebber Isaac Tulleken, Pieter Tulleken, is
boekhouder geweest. Het is duidelijk dat de topfunctionarissen van de kamer
Zeeland tot de bovenlaag van de gemeenschap behoorden. Een aantal van hen
kwam uit families van bewindhebbers en regenten157.
Arbeiders in Middelburg
De lijst van 1790 geeft niet alleen de aantallen arbeiders werkzaam in Midelburg
(826), maar ook de structuur van de kamer Zeeland. Deze structuur moet al gro
tendeels voor 1700 bereikt zijn. Een opgaaf van 1737 geeft slechts een klein aan
tal verschillen met die van 1790. In het soldijcomptoir waren twee boekhouders
werkzaam in plaats van drie. Op de equipagewerf werkten zeven bootslieden in
plaats van vijf; in de spinbaan werkten zes werklieden in plaats van vier en op de
timmerwerf werkten negen Javanen in plaats van de zeven in 1790.158.
155. ARA, Radermacher. inv. 190, Stukken (reglementen,instructies) betreffende de bedien
den van de kamer Zeeland (advocaten, klerken, apothekers, garenspinners, equipagemeester
etc.) (1682-1771).
156. Gaastra,'Arbeid op Oostenburg', 71.
157. Van der Bijl, Idee en interest, 37, bijlage XVI en XII; ARA, Radermacher, inv. 190,
Borgtochten voor de boekhouders in de departementen aan de earner Zeeland; inv. 191Lijst van
tractementen en daggelden van alle officianten, en andere bedienden van de OIC ter kamer Zee
land (juni 1737); F. Nagtglas, Levensberichten van Zeeuwen (2 dln, Middelburg 1893) 1, 432.
158. ARA, Radermacher, inv. 191, Lijsten van tractementen en daggelden van alle officianten
en andere bedienden van de OIC ter kamer Zeeland (Juni 1737).
91
