huis te exploiteren mislukte, net als vergelijkbare plannen van de andere ka
mers186. Er werden ook werfofficieren naar het buitenland gestuurd, zoals baron
Van Kinckel, om daar soldaten te zoeken. Aan het eind van de 18e eeuw had de
VOC zelfs vaste werfkrachten in dienst in plaatsen als Oostende en Duinkerke187.
Met de groeiende vraag van de VOC naar personeel daalde de waarde van de
celen. Aan het eind van de 18e eeuw werd voor een ceel van 150 niet meer dan
40 a 60 betaald. De zielverkopers probeerden dan ook zo snel mogelijk de
mensen weer aan boord geplaatst te krijgen om de kosten te drukken. Voor de
volkhouders in Zeeland dreigde in 1781 zelfs het gevaar dat de celen helemaal
niet meer verzilverd konden worden toen de ceelkoper Louis du Mas dreigde om
geen celen meer op te kopen. Om toch verzekerd te blijven van de aanvoer van
personeel via de slaapbazen, was de kamer Zeeland rond 1790 gedwongen om
zelf de celen van de volkhouders op te kopen188.
Tabel 12. Totaal door de kamer Zeeland in dienst genomen personen voor Azië,
1595-1795 189
totaal
aandeel kamer Zeeland
17e eeuw
18e eeuw
17e eeuw
18e eeuw
zeevarenden
190.680
393.120
44.333
91.400
soldaten
95.340
196.560
22.167
40.649
overigen
31.780
65.520
7.468
15.397
totaal
317.800
655.200
73.968
147.446
1595-1795
972.200
221.414 22,:
Naast de contacten met de zielverkopers en de eigen werfofficieren waren er
ook vaste contacten met de weeshuizen in Middelburg. Een niet onaanzienlijk
aantal van de bewindhebbers was regent van een van de weeshuizen. Daniël Ra-
dermacher was het in ieder geval sedert 1750190. Vele tientallen jongens uit het
Burger- en Armenweeshuis te Middelburg, hebben voor de kamer gevaren.
Zowel voor de Compagnie als voor het weeshuis was dit een prettige samenwer
king. De Compagnie betaalde de gage van de jongens aan het desbetreffende
186. J.R. Bruijn,'Seamen in Dutch ports', Mariner mirror 65 (1979) 327-337, aldaar 332;
ARA, Radermacher, inv. 236, Stukken betreffende de werving van personeel.
187. G.J.A. Raven,'De geografische herkomst van soldaten in dienst der VOC 1637-1791.
Onuitgegeven doctoraalscriptie, R.U. Leiden (1978) 10 en 11
188. Bruijn,'Seamen in Dutch ports', 332.
189. Voor de schatting van de zeelieden en soldaten is gebruik gemaakt van W.M. Jansen en
RA. de Wilde,'Het probleem van de schaarste aan zeevarenden in de 18e eeuw'. Onuitgegeven
doctoraalscriptie R.U. Leiden; Raven,'Soldaten'. Voor de passagiers en ambachtslieden is ge
bruik gemaakt van de cijfers van de vestiging van Bengalen door Lequin.Personeel van Benga
len. Hieruit blijkt verder dat 23,5% van de leden van het directorium van Bengalen in dienst
zijn getreden bij de kamer Zeeland.
190. RAZ, Schorer, inv. 575, Ampten en commissiën welke ik mr. Daniël Radermacher ge-
booren te Middelburg in Zeeland den 21 November 1722 bekleed heb als....
99
