1. Adrianus/Geraardsbergen. Zeldzaam type met twee afhangende sjerpen en re
latief groot hoofd. Helaas ontbreken de voeten van de heilige zodat geen zeker
heid bestaat over het al of niet aanwezig zijn van de leeuw en de naamvermel
ding bij deze variant. Achterzijde gedeeltelijk hol met verstevigingsribben.
2. Job/Wezemaal. Zeldzaam voorkomend type met bel en opengewerkt dak. In
plaats dat de tekst GOD GAF GOD NAM is geslingerd achter het hoofd van de
heilige man Job, is de tekst hier in een symetrische boog boven zijn hoofd ge
plaatst. De achterzijde is vlak, de bevestigingslipjes zijn niet naar achteren gebo
gen.
3/4. Sint Servatius/Maastricht. Twee fragmenten van een bekend type dat wegens
ruimtegebrek in 1987 niet kon worden afgebeeld. Kenmerkend voor dit type is
de lans die gekruist over de borst de draak doorsteekt. De achterzijde is vlak met
verstevigingsribben achter de benen en de lans.
5/6. Onze Lieve Vrouw/Aken. Het is opmerkelijk hoeveel varianten er onder de
zgn. spiegelinsignes uit Aken voorkomen. Objectnr. 5 toont een hol raampje
waar ongetwijfeld een spiegeltje in bevestigd is geweest. Nr. 6 toont een variant
van de bekendere spiegeltekens die zijn opgebouwd uit drie in grootte variërende
cirkels. Bij dit exemplaar is de bovenste cirkel vervangen door een vierkant
waarin de tunica van Maria wordt getoond. In dit geval is de onderste grote cir
kel gevuld met fragiel gietwerk. Het insigne is vlak met talrijke verstevigingsrib
ben.
7. Thomas Becket/Canterbury. Naar alle waarschijnlijkheid is op het latoenkope-
ren plaatje het ogenblik afgebeeld waarop de bisschop tijdens het opdragen van
de mis, het bovenste gedeelte van zijn schedel wordt afgeslagen.
8. Onze Lieve Vrouw en Johannes de Evangelist, 's Hertogenbosch. Is een be
paald type insigne eenmaal gedocumenteerd en de bedevaartplaats bekend, dan is
ook de toewijzing van fragmenten vaak geen enkel probleem meer. Hier een on
derstuk van de zeldzame schildvormige variant van een insigne uit Den Bosch.
Achterzijde met geprononceerde verstevigingsribben.
9. Idem. Zeldzaam onder de bodemvondsten zijn devotiemedailles van na de
Middeleeuwen. Hier een herinneringsmedaille met aan de ene kant de tekst om
het Mariabeeld 'onze lieve vrouw van 's Hertogenbosch' en aan de andere zijde
'dit wonderbeeld van 1629 te Brussel bewaard en hersteld in 27/12 1853'.
10. Idem. Wat onder 8 wordt gezegd over de toewijzing aan een specifiek bede
vaartsoord geldt wel in het bijzonder voor dit exemplaar. In het rechthoekige, uit
het raampje gelichte gietwerk herkennen we de centrale voorstelling van de Bos
sche insignes: in het midden het Mariabeeld dat wordt geflankeerd door een ge
knielde pelgrim en Johannes de Evangelist met de gifbeker. Hiermee is tevens
aangetoond dat deze lijstjes zeker niet exclusief waren voor Aken maar op meer
dere plaatsen als souvenir verkocht werden.
19) Verrijzenis (cat.nr. 48) Oud-Rilland; 20) Johannes de Doper?/Amiens? (cat.nr. 55) Middel
burg - Korte Geere; 21) Ampul (cat.nr. 61) Nieuwlande; 22) Ampul (cat.nr. 61) Aardenburg -
Voorstraat; 23) Luidklokje (cat.nr. 62) Nieuwlande; 24) Heilig Kruis Bromholm (geen cat.nr.)
Middelburg - Korte Geere; 25) Saint Josse (geen cat.nr.) Nieuwlande. De insignes bevinden
zich in de collecties van de volgende personen en instellingen: M. v.d. Avoort, Teteringen (nrs.
10, 14, 17, 23); H. Bostelaar, Middelburg (nr. 1); H. Hendrikse, Breskens (nrs. 6,21); R. Hop
staken, Roosendaal (nrs. 7, 11, 12, 25); R de Jongh, Meliskerke (nrs. 4, 19); L. Petiet, Middel
burg (nrs. 8, 9, 16, 20, 24); R.J. Voeten, Breda (nrs. 2, 3); J. Weij, Draaibrug (nrs. 13, 22) en
Zeeuws Museum, Middelburg (nrs. 5, 15, 18).
143
