ker en zijn naasten impliceert dat er sprake moet zijn van een christelijke daad.
Het verlenen van een privilege van economische aard is dat niet. Ten tweede is
onduidelijk hoe Boudewijn van Praat, Lamsin van Assebroek, twee bekende
Vlaamse edelen, en Willem Dants, die niet met zekerheid te identificeren is62,
rechten kunnen hebben op buitenlandse kooplieden.
Nu hoeft de term homines advenas, die in de oorkonde gebruikt wordt, geens
zins alleen gereserveerd te worden voor kooplieden. Hiermee kunnen in principe
alle van buiten Aardenburg afkomstige personen bedoeld worden. Verder is er
geen sprake van verwerving door nieuwkomers van dezelfde rechten of vrijhe
den, zoals zo vaak abusievelijk vertaald is, maar van dezelfde vrijheid als de bur
gers van Aardenburg. Dit levert meteen de sleutel tot een beter begrip van de
oorkondetekst: de oorkonde betreft onvrije mensen die naar Aardenburg komen
om op die wijze vrijheid, in de meest elementaire betekenis van het woord, te
verwerven.
Dit verklaart het motief van het zieleheil. Het bevrijden van onvrijen gold als
een christelijke deugd, en geschiedde juist in deze periode op grote schaal63. Be
halve van de domeinen binnen en buiten Aardenburg van de graaf zelf64, moeten
deze onvrijen afkomstig zijn geweest van de hoven van de drie met name ge
noemde heren, wat hun consent in deze vrijheidsverlening noodzakelijk maakte.
Van Boudewijn van Praat en Lambert van Assebroek is bekend dat zij land bij
Aardenburg bezaten65. Het gebruik van de feodaal-domaniale term guerpire in de
oorkonde voor het afstand doen door de drie Vlaamse heren van hun rechten op
de 'homines advenas' sluit geheel op deze interpretatie aan66.
Het belang van de oorkonde van Boudewijn IX in dit verband is dat met aan
zekerheid grenzende waarschijnlijkheid vastgesteld kan worden dat Aardenburg
in 1201 een stad is67. De term hurgenses, burgers, in deze oorkonde voor het
eerst met betrekking tot Aardenburg gebruikt, wijst op een stedelijk karakter van
Aardenburg. Tevens leert de oorkonde ons dat in 1201 Aardenburg een plaats is
die haar inwoners vrijheid kon verschaffen. Voor die tijd moet zij haar eerste
stadsrecht gekregen hebben.
Een tweede belangrijke aanwijzing treffen we aan in de oudst bewaarde reke
ning van de Vlaamse graven, de zogenaamde Grote Brief uit 1187. Daarin wordt
tot twee keer toe gesproken over het 'novum ius' van Aardenburg waaruit de
62. Mogelijk moet Dants gelezen worden als d'Ants, wat een middelfranse versie van de
naam Van Eine zou kunnen zijn. Warlop vermeldt in 1168 en 1173/1191 een Willem van Eine,
die een zoon was van de tussen 1121 en 1124 overleden Amalrik III van Eine. Dat betekent dat
de in 1201 genoemde Willem Dants haast niet dezelfde kan zijn als de in 1168 en 1173/1191
vermelde zoon van Amalrik III van Eine. Het is niet duidelijk op welke gronden Warlop vastge
steld heeft dat de in 1168 en 1173/1191 vermelde Willem een zoon van Amalrik III is (Warlop,
De Vlaamse adel, 196-197).
63. Warlop, De Vlaamse adel, dl. I, 314-320.
64. Zie pp. 1-2.
65. Gottschalk, Historische geografie, dl 1, 57, 68. Over Willem Dants valt in dit opzicht niets
te zeggen, ook niet wanneer hij als Willem van Eine geïdentificeerd zou kunnen worden. Er is
geen bezit van het geslacht Van Eine bekend in de Aardenburgse regio rond 1200.
66. Zie over de term guerpire'. F.L. Ganshof, Qu est-ce que la féodalité (Brussel 1982/5),
160-161, 202.
67. De kans dat deze oorkonde de verlening van persoonlijke vrijheid aan een aantal mensen
in een dorp betreft met uitsluiting van de andere dorpsbewoners, mag als uiterst minimaal be
schouwd worden.
19
