Eerste medische figuur
De eerste medische figuur van betekenis in onze stad vinden we in de op 21 fe
bruari 1328 als poorter ingeschreven mr Jan die visikere van den Briele, die via
de toen bestaande samenwerking op scheepvaartgebied tussen de beide havenste
den zijn weg naar onze stad zal hebben gevonden15. Of wij hem als 'physicijn',
die trachtte medisch werk te verrichten en prognostische uitspraken te doen,
mogen beschouwen, of als 'physiker', die armen en rijken zou moeten visiteren
en helpen, durven wij niet zeker te stellen, al zijn wij het meest geneigd tot het
laatste16. Hij kan in ieder geval zijn kennis van de macrocosmos èn van de micro-
cosmos bij zijn handelingen en raadgevingen, bijvoorbeeld ook inzake de 'latei-
dagen' bij venasecties hebben gebruikt. Vermoedelijk stond hij overigens verhe
ven boven het eenvoudige handwerk van de barbier-chirurgijns. De 'arsatere'
(archiatros), die we wèl in de metropool Brugge aantreffen17, zien we niet in
Zierikzee, een gewone stad, zonder enig 'aureool'.
De zieken, die hulp zochten hetzij in het Gasthuis, hetzij in een klooster, of bij
een chirurgijn, zullen doorgaans ter plaatse hun medicamenten hebben verkre
gen, hetzij via de 'crudenaren', indien ze althans niet eerst hun toevlucht hadden
genomen tot de door traditie overgeleverde volksmiddelen in hun wonderlijke
gedaanten18.
Eerste chirurgijn
Na de belegeringen van 1304 is er onder de grote toevoer van nieuwe stedelingen
een reeks chirurgijns, die elkaar misschien, althans ten dele, hebben opgevolgd.
Op 15 maart 1331 wordt poorter meester Oelaard mester Clayss., op 11 novem
ber van dat jaar Clays mesters Clays die surgiin. Op 20 november 1337 komt
meester Michiel die surgiinen op 26 juli 1351 meester Oelaard die medicijn, die
op 23 juli 1364 surgiin wordt genoemd. In 1401 verschijnt meester Pieter, medi
cijn. We zien in deze periode, vóór de gilde-tijd, hoe de beroepsaanduidingen
medicijn en chirurgijn ('surgiin') door elkaar werden gebruikt. Op 6 augustus
1422 komt dan meester Anderieschirurgijn, die 100 verpondt, en op 20 no
vember 1433 meester Jan Lauweriss., chirurgijn, die als verponding19 aangeeft
30, en die volgens een schepenbrief van 4 december 1445 aan 'Sunte Nyclaus-
gilde' 25 groten rente opdraagt van zekere hofsteden. Of wij meester 'Lauweris
van Brosele' (Brussel?), die in 1322 als poorter is ingeschreven, als een voorzaat
van Jan Lauweriss. mogen beschouwen blijft onzeker. Diens vrouw heette Cate-
line; hun twee dochters werden genaamd 'Lauwerijete' en 'Willemkin'. Nog
twee andere schepenbrieven tonen gegevens over hem. Op 10 november 1442
namelijk verkoopt 'Hughe Clays Betsmanssone aan meester Jan Louwerys die
surgiin 11 grooten rente 's jaars op grond liggende bij de Baginepoorte, daar Ca-
15. H.A.H. Boelmans Kranenburg, 'Zierikzee als vissersplaats', Zeeuws Tijdschrift, 20
(1970), 77-84.
16. M.A. van Andel, Chirurgijns10, 11; Van Herwaarden, 'Medici', 361.
17. A. de Witte, De geneeskunde te Brugge in de middeleeuwen, Brugge 1973.
18. M.A. van Andel, 'Dutch folk-medicineJanus 15 (1910), 452-461, 609-621, 698-711,
730-753, 858-872; Janus 16 (1911), 254-270, 351-359, 719-731; C. Bakker, Volksgeneeskunde
in Waterlandeen vergelijkende studie met de geneeskunde der Grieken en Romeinen.
19. Verponden was een vermogensaangifte aan de stedelijke magistraat.
48
