Middelburg - en ook niet of ze buiten hun ambtelijke aanstelling nog vrij waren
zelfstandig als barbier-chirurgijn te practiseren. Verder is onbekend of deze gra
felijke functie toen of later gecombineerd kon worden met die van stadschirur
gijn, al is dit in de achttiende eeuw wel het geval geweest, althans in naam.
Als wij nu de opsomming verder vervolgen blijkt dat op 10 november 1474 als
poorter in Zierikzee wordt ingeschreven meester Jacob Willemsz., chirurgijn, en
op 14 juni 1482 Berwaert Willemsz., chirurgijn.
Het voorgaande geeft voldoende aan, dat de ontwikkeling van de medische be
roepsuitoefening in Zierikzee tijdens de late middeleeuwen een vrij duidelijke
congruentie toont met die in andere Nederlandse steden, welke Van Herwaarden
boeiend heeft beschreven22.
Universiteit Leuven; eerste doctores medicinae
In 1425 valt de stichting van de universiteit in Leuven. Deze werd voor onze ge
westen een nieuw geestelijk middelpunt na de oudere verder verwijderd liggende
hogescholen in Keulen, Parijs, Montpellier en die in Italië. Enige tijd daarna ver
schijnt in de poorterboeken van Zierikzee voor het eerst een medicinae doctor.
Als zodanig liet zich op 4 mei 1476 inschrijven Danchaert Jansz. van Emelisse23.
Hij verpondt 100 en betaalt 2, terwijl hij het resterende moet verdienen door
zijn dienstverlening aan de armen 'met consent van de raed'. Nog iets later is
hier geweest de medicus Betsman Jacob Rengersz., die ook gemeente-burge
meester werd op 15 november 1531Kort tevoren, op 10 oktober, was zijn eerste
echtgenote Jacomine Daniël Jorisz. begraven. Zijn tweede echtgenote, Agatha, is
misschien een zuster geweest van Cornelia van Hoogesteijn, de vrouw van Bets
mans broer, de apotheker Renger Jacob Rengersz., over wie we in een verhande
ling betreffende de geschiedenis van de pharmacie in Zierikzee iets meer hebben
gezegd24. Betsman en Renger hadden nog een broer Willem Jacob Rengersz.
die in Zierikzee gemeente-burgemeester is geweest. Wij zullen over deze belang
rijke familie iets meer zeggen in hoofdstuk II bij de bespreking van dr Levinus
Lemnius.
II. DE ZESTIENDE EEUW
In het begin van de zestiende eeuw lijken er na de teruggang tijdens de vijftiende
eeuw tekenen te zijn van enig economisch herstel in de havenstad25, met een ze
kere geestelijke nabloei, althans tot het jaar 1575. Hoewel er in deze tijd nog een
vrij sterke nawerking aanwijsbaar is van middeleeuwse denkbeelden, komen er
toch ook hier, vanuit Europa doordringend, beginnende vernieuwingen. Na de
scholastiek, en de wetenschap der Arabieren, welke laatste in Latijnse vertalin
gen nog in de universiteiten werd onderwezen, geeft nu de boekdrukkunst meer
en meer een zekere mogelijkheid tot een terugkeer tot de oorspronkelijke Griekse
en Latijnse wetenschappelijke bronnen. Dit openbaart zich ook in de toen enige
22. Van Herwaarden, 'Medici', zie noot 14.
23. Emelisse: een thans verdronken plaats op Noord-Beveland.
24. Van Hoorn, 'Vijf eeuwen pharmacie', 3, 4.
25. Westendorp Boerma, Van Swigchem, Zierikzee, 42.
50
