universiteit der Nederlanden te Leuven. Maar de geneeskunde is daar nog vol re
spect, niet alleen voor de uitingen van Hippocrates en Aristoteles, doch eveneens
voor die van de Byzantijnen Aëtius en Paulus van Aeghina, en vooral van de
grote Galenus, voorts van Romeinse schrijvers als Plinius en Geliius, naast die
van de Arabieren Rhazes en Avicenna. De leerschool van Salerno komt hier al
enigszins op de achtergrond26.
In dit tijdperk begint de kerk iets van haar tevoren overheersend gezag te ver
hezen, terwijl de mens meer en meer als zelfstandig denkend wezen naar voren
treedt. Het christen-humanisme zal zich in deze eeuw ontplooien, terwijl in de
laatste helft de scheuring in de kerk zich voltrekt, die een volkomen ommekeer in
het geestelijk leven in onze gewesten te zien zal geven.
Zierikzee deelde hierin sinds 1572 mee door de deelname aan het verzet dat,
met de komst van de watergeuzen, in Den Briel en Vlissingen een aanvang nam
en dat de Spaanse belegering in de jaren 1575-1576 ten gevolge had. De laatste
is gedurende geruime tijd - de duur van acht maanden - doorstaan, maar de stad
moest zich toen gewonnen geven. Door de muiterij van de Spaanse troepen werd
ze echter spoedig weer bevrijd. Na het beleg, en vooral sinds de val van Antwer
pen in 1585, is mede door geographische veranderingen in de Zeeuwse vaarwe
gen de stad enigszins in een geïsoleerde positie gedreven.
A. DOCTORES MEDICINAE IN DE ZESTIENDE EEUW
In de zestiende eeuw komt er zowel in Zierikzee als in andere steden in onze ge
westen een iets strakkere regeling in de organisatie van de uitoefening der ge
neeskunde dan die welke er tijdens de middeleeuwen is geweest. De eerste in
het oog vallende medicus is hier Dismas Danckerts van Mannee. Hij is in onze
stad tevens schepen en weesmeester geweest, en was gehuwd met Anthonia Lie
ven Wittelendr, een dochter van de schepen Lieven Wittelenz. van Nes27. Zij
overleed 7 augustus 1556, hij werd begraven 4 september 1557. Hun dochter
Cornelia (Neeltje), geboren in 1547, overleden in 1610, is buitenmoeder van het
Heilige Geesthuis geweest. Zij huwde met de belangrijke stadsbestuurder Ocker
Comelis Ockerse in diens tweede huwelijk. Dr Dismas was een zoon van Jan
Danckertsz. van Mannee. Deze is geboren in Yerseke, en werd op 27 februari
1516 poorter in Zierikzee. Als stadsbestuurder is hij schepen, weesmeester en
Heilige-Geestmeester geweest. Hij is begraven op 7 februari 1548. Wellicht is hij
verwant geweest met de in het vorige hoofdstuk genoemde dr Danchaert Jansz.
van Emelisse. Een persoon met dezelde naam was althans op 24 maart 1558
voogd over Dismas Danckerts dochter Cornelia. Een broer van dr Dismas, Hen
drik van Mannee, was apotheker28. Beide waren kinderen uit het eerste huwelijk
van hun vader met Roosa Hendrik Boudinsdr, die overleed in 1527. Hun stief
moeder werd Cornelia de Huybert. In deze tijd is ook belangrijk geweest Jason
Pratensis (circa 1486-1558), die als 'doctor in de medicijnen' in de poorterboe-
ken staat ingeschreven op 24 juli 1514. Hij was op 27 augustus 1501 in Leuven
geïmmatriculeerd. Blijkens de huurregisters van Zierikzee is zijn familienaam
26. G.A. Lindeboom, Inleiding tot de geschiedenis der geneeskunde, Haarlem 1961, 94-100;
Van Hoorn Levinus Lemnius, 260.
27. De Vos, Vroedschap, 4, 90, 91, 108. RAZ, Archief weeskamer Zierikzee, inv. nr. 681.
28. De Vos, Vroedschap, 23; Van Hoorn 'Vijf eeuwen pharmacie', 4.
51
