Lemnius (van Duyveland)
De iets jongere dr Levinus Lemnius (1505-1568) heeft door de vertaling van zijn
werken in vier Europese talen, waarvan sommige tot in de zeventiende eeuw zijn
herdrukt, een Europese bekendheid verworven.
Wij hebben in 1978 uitvoerig over hem bericht, zodat wij ons thans van een
nadere uiteenzetting van zijn opvattingen ontslagen achten37. Slechts moge nog
eens gewezen worden op zijn uitgesproken Galenisme, zijn trouw aan het katho
lieke geloof en zijn gehechtheid aan de toen bestaande gezagsverhoudingen.
Toch heeft hij, Erasmus volgend, getracht wegen aan te wijzen tot verzoening
van de in zijn tijd zich openbarende religieuze controversen. Afzonderlijk moge
nog eens worden gewezen op zijn belangstelling voor de hem omringende flora
en fauna, zoals hij die waarnam aan de zeekust, voor de met zijn religieuze in
stelling harmoniërende bijbelse gewassen, en voor de in zijn tijd gebruikte krui
derijen als pharmaca en andere als medicament geldende natuurvoort
brengselen38.
In zijn levensavond, als kanunnik, maakte hij reizen naar Engeland, waar zijn
zoon Willem toen verbleef, en Italië, voor hem toen nog de bakermat der weten
schappen, en ontmoette op de terugreis Conrad Gessner in Zürich. Misschien
heeft hij ook een aandeel gehad in de levenslotbepaling van zijn ambtsbroeder
Lambert Maartens. Deze was in de jaren 1558-1560 deken van het dekanaat
Schouwen. Toen hij kanunnik in Zierikzee geworden was, is hij vanaf 14 maart
1564 gevangen gehouden wegens 'stupie en defloratie' (dronkenschap en ver
krachting). Het kapittel van kanunniken bemiddelde soms in kwesties tussen de
kerk en het stadsbestuur. Het laatste besloot om, met uitsluiting van de baljuw,
via de stadsadvocaat het Hof van Holland te consulteren en de bemiddeling van
de keizer in te roepen. In deze beslissing zou misschien mede Lemnius' advies
vermoed kunnen worden39.
In 1978 gewaagden wij reeds van Lemnius' vermoedelijke herkomst uit een
gegoed milieu in Zierikzee, en van zijn mogelijke verwantschap met de in onze
stad nogal op de voorgrond tredende Lieven Jansz. Kaerssemaker. Na de lezing
van een oudere publicatie over Lieven Jan Gillisz. Kaerssemaker (gezegd
Boom), de vader van de zo juist genoemde, en de door deze gemaakte phar-
maceutische en familie-aantekeningen40, welk manuscript is bijgehouden in een
getijdenboek dat zich nu bevindt in de Koninklijke Bibliotheek te 's Graven-
hage4i, kunnen wij Levinus Lemnius nu met een vrijwel volkomen zekerheid
aanwijzen als een zoon van Willem Jacob Rengersz., die in 1534 gemeente-bur-
37. Zie noot 9.
38. Van Hoom, Levinus Lemnius127-133, 268-272, 274-289. De farmaceutische belangstel
ling bij hem en zijn zoon kan beïnvloed zijn door Levinus' oom, de apotheker Renger Jacob
Rengersz. Zie voor de laatste: Van Hoom 'Vijf eeuwen pharmacie', 3, 4.
39. SAZ, Stadsarchief Zierikzee, register raadsresoluties, dl HJ, fol 254; Grijpink. Register op
de parochiën, Scaldia, 32, 43. Een andere door mij in Levinus Lemnius nog niet vermelde ka
nunnik van de St-Lievensmonsterkerk was een zekere Lauris, geboren in Brouwershaven, die
werd begraven op 14 mei 1559.
40. Van Hoom, Levinus Lemnius, 30; De Vos, Vroedschap, 75, 76.
41. Officium beate Marie virginis, Impressum Parisijs per magistrum Ioannem Philippi Im-
pensis Wilhelmi Houtmart civis Lovanien. Anno MCCCCCXIII. Koninklijke Bibliotheek, 's-
Gravenhage, inv. nr. 70 G 10. Zie ook M.E. Kronenberg, Nederlandse Bibliographie 1500-
1540, deel 2, 672.
56
