verbinden, dat niets daarboven ging: En waar door die voortreffelijke Redenaar
dikwijls drie of vier uuren lang aller oogen met eene ingespannen aandagt op zich
gevestigd hield159.
Kennelijk werd hij als prediker ook gewaardeerd, want aan toehoorders ontbrak
het hem niet160. Zijn wijze van preken moet iets vernieuwends hebben gehad. In
de literatuur wordt ook in dit verband zijn naam genoemd. A. Ypey Dermout
vermelden:
Onder de hervormde predikers, die reeds in de eerste helft van dit tijdperk met op
zicht tot de stof en de vorm hunner leerredenen uitgemunt hebben, mogen vooral
gerangschikt worden J. Willemsen, predikant te Middelburg, een leerling van
Lampe...161.
De toevoeging 'leerling van Lampe' is in dit verband niet zonder betekenis.
Lampe zelf heeft namelijk in een nog veel sterkere mate een vernieuwende in
vloed op de prediking gehad. Toen Lampe in 1720 naar Nederland kwam. was de
Gereformeerde Kerk in twee kampen verdeeld, namelijk in Voetianen en Cocce
janen162. De verschillen tussen deze beide groepen kwamen vooral uit in de pre
diking. Globaal genomen kwamen deze op het volgende neer: de Voetiaanse pre
dikers legden een zwaar accent op de 'toepassing'; de vraag naar bevindelijke
kennis en de oproep tot levensheiliging kregen hierin een zeer belangrijke plaats.
Kenmerkend was verder, dat zij de gemeenteleden indeelden in verschillende
geestelijke klassen (classificatie). Voorts maakten zij in meer of mindere mate
gebruik van scholastieke ontleedkunde. De Coccejaanse predikers legden het
hoofdaccent op de nauwkeurige Schriftverklaring, waarbij zij echter het gebruik
van typologie en allegorie niet schuwden. Gebruik van scholastiek werd door
hen geheel afgekeurd. Het prakticale gedeelte (de toepassing) kwam echter bij
hen niet zelden in het gedrang, soms ontbrak het geheel. Vastgesteld kan worden
dat beide groepen fungeerden als eikaars tegenhangers.
Het was de verdienste van Lampe, dat hij door zijn wijze van preken de twee
groepen weer dichter bij elkaar wist te brengen. Naast grote aandacht voor een
grondige (grammaticale) Schriftuitleg vinden we in zijn preken een zeer grote
aandacht voor de bevindelijke toepassing. Tevens was Lampe een groot voor
stander van het 'onderscheidelijk' preken (classificatie). We zien bij hem dus een
synthese van de Voetiaanse en Coccejaanse lijn. Vernieuwend was zijn aanpak in
dit opzicht: hij pleitte voor een meer bijbels spraakgebruik (geen scholastische
termen) in de prediking en geen onnodige uitweidingen over hetgeen een bepaald
bijbelwoord niet betekent. Eén en ander had tot gevolg dat zijn preken eenvoudi
ger waren en een meer bijbelse kleur hadden dan die van vele anderen163. Door
159. H.J. Krom, Lijkrede, 88.
160. Vgl. Willemsen, Eene keurige verzameling, 107.
161. Ypey en Dermout, Geschiedenis der Nederlandsche Hervormde Kerk. dl 4. 68.
162. In werkelijkheid waren er binnen deze twee groepen ook weer onderscheidingen. De
Coccejanen werden onderverdeeld in 'groene' Coccejanen en 'ernstige' Coccejanen; de Voetia
nen werden onderscheiden in 'oude' of 'dode' en 'nieuwe' of 'levende' Voetianen.
163. Zijn veelvuldig gebruik van allegorie en typologie, doen echter wel weer afbruik aan de
eenvoudigheid.
69
