15e eeuw. In de wat schonere klei daaronder werden twee kleine scherfjes uit de
12e/l 3e eeuw gevonden. Deze kunnen echter niet als daterend van voor de opho
ging worden beschouwd, aangezien in de moerneringput baksteen werd aange
troffen. De conclusie is dan ook dat dit gedeelte van de terp in de 15e eeuw is op
geworpen over een eerder (in de 14e eeuw?) gegraven veenwinningsput. Op
grond van deze bevinding kan worden aangenomen dal - in tegenstelling tot de
theorie van Romeijn24 - de gehele terp is opgeworpen ten tijde van de bouw van
de aan de westzijde van de dorpsterp grenzende, 15e-eeuwse kerk. Het oudste
Nieuwerkerk met zijn voor 1233 gestichte kerk lag meer naar het noorden.
Nieuw-Haamstede (fig. 11
Uit onlangs beschikbaar gekomen correspondentie uit de verzameling van de
oud-gemeentearchivaris van Zierikzee RD.de Vos op het streekarchivariaat van
Schouwen-Duiveland en St. Philipsland leverde de exacte locatie op van de be
devaartskapel van 'Onze Lieve Vrouwe op Zee'. Het gaat om een beschrijving
van de vindplaats en de aangetroffen resten door architekt J. Hoogeboom uit Re-
nesse uit juni-juli 1907. De restanten van de kapel waren tevoorschijn gekomen
van onder het duinzand direkt ten zuiden van het Middenpad in de eerste stuifke-
tel vanaf het strand (ongeveer op het kruispunt van de coördinaten 038/416). De
kapel was buitenmaats 7,5 m breed en had een driekantig gesloten koor. De
lengte kon niet worden bepaald. De muurdikte bedroeg 54-60 cm en het steenfor
maat 22x11x5,5 en 17x8,5x4 cm. Op grond van de steenformaten kan het bouw
werk op zijn allervroegst rond 1500 worden gedateerd. Het bestaan van de bede
vaartplaats kennen we ondermeer uit het baljuws- en gerechtelijk archief van
Zierikzee. Hierin zijn vonnissen bewaard gebleven waarbij over de periode 1490
tot 1570 in het totaal 36 maal een bedevaart werd opgelegd naar Onze Lieve
Vrouwe op Zee25. Aangezien het jaar 1490 het eerste jaar is waarover schrifte
lijke gegevens bewaard zijn gebleven, is niet met zekerheid te zeggen hoeveel
jaar eerder de kapel werd gesticht. Op grond van het steenformaat kan de stenen
kapel die in 1907 is waargenomen in ieder geval niet veel eerder dan in 1490 zijn
opgericht.
ting in 1907 door J. Hoogeboom, Renesse.
24. Romeijn, 'De bevangen'.
25. Uil, 'Middeleeuwse strafbedevaarten'.
137
