INLEIDING
Wanneer we de lijst van predikanten die Middelburg hebben gediend bekijken,
dan stuiten we op een aantal bekende namen. We zien predikanten die men ge
woonlijk rekent tot de vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie. Zo komen
we onder andere tegen: Hermanus Faukelius, Willem Teellinck, Franciscus Go-
marus, Jacobus Fruytier, Petrus Immens en de bekende Bernardus Smytegelt.
Over een aantal van deze personen zijn in de loop der jaren belangrijke publika-
ties verschenen'. Opmerkelijk is echter dat het onderzoek bijna steeds is gericht
op dezelfde personen, terwijl aan anderen nimmer enige aandacht wordt ge
schonken. Tot de laatsten behoort ook Jacobus Willemsen (1698-1780). Het
enige dat over deze man werd geschreven, is een verhandeling van enkele blad
zijden door F. Nagtglas2 en een beknopt artikel door P.J. Meertens in het Biogra
fisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme
(BLGNPy. In geen van deze beide artikelen is echter aangegeven waar Willem
sen theologisch geplaatst dient te worden. Een aanwijzing in welke richting ge
zocht moet worden is het gegeven dat Willemsen het bekende boek van Petrus
Immens, De godvruchtige avondmaalganger heeft uitgegeven4. Veel andere vra
gen bleven ook nog onbeantwoord, zodat nader onderzoek gewenst was. In het
kader van een doctoraalstudie theologie heeft dit kunnen plaatsvinden^.
Het feit dat tijdens het bombardement op Middelburg in mei 1940 veel histo
risch materiaal verloren is gegaan, waaronder ook het archief van de Nederlandse
Hervormde Gemeente, is er de oorzaak van dat nogal eenzijdig moest worden af
gegaan op de informatie die ontleend kon worden aan de werken van Willemsen
zelf.
Tijdens het onderzoek bleek reeds spoedig dat Willemsen heeft behoord tot de
leerlingen en navolgers van de theoloog Friedrich Adolph Lampe (1683-1729).
Juist het feit dat over de zogenaamde Lampeanen relatief weinig bekend is,
maakte de bestudering van het leven en werk van Willemsen extra zinvol.
In het navolgende wordt het resultaat van het verrichte onderzoek gepresen
teerd. Omdat niet eerder het leven van Willemsen beschreven is, wordt in het
eerste hoofdstuk een vrij uitvoerige biografie gegeven. In hoofdstuk 2 wordt aan
dacht besteed aan het functioneren van Willemsen als herder en leraar, terwijl in
hoofdstuk 3 zijn theologische positie wordt aangegeven. In hoofdstuk 4 komen
enkele karakteristieke aspekten van het denken van Willemsen aan de orde. De
geschriften die door Willemsen zijn gepubliceerd worden behandeld in hoofdstuk
5, waarbij opgemerkt kan worden dat alle van de hand van Willemsen versche
nen werken geraadpleegd konden worden. Na een bespreking van de betekenis
en de invloed die Willemsen heeft gehad, wordt afgesloten met een korte evalu
atie van de voornaamste bevindingen.
1. Onder andere kunnen worden genoemd: De Vrijer, Ds. Bernardus Smytegelt en zijn Ge
knokte riet'en Exalto, Willem Teellinck (1579-1629).
2. Nagtglas, Levensberichtendl 2, 954 - 958.
3. Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme, dl 1430-431
4. P. Immens, De godvruchtige avondmaalganger. Middelburg 1752.
5. Deze publikatie is een bewerking van de doctoraalscriptie van de auteur getiteld Jacobus
Willemsen (1698-1780) Gereformeerd godgeleerde in het voetspoor van Lampe, Middelburg
1989. (Rijksuniversiteit Utrecht, Faculteit der Godgeleerdheid, hoofdvak: Geschiedenis van het
Gereformeerd Protestantisme, begeleider: prof. dr C. Graafland).
35
