Door deze kwestie was Zeeland de enige provincie waarin daadwerkelijk een
reprimande van overheidswege gegeven werd. Tevens is duidelijk dat de vrees
voor maatschappelijke consequenties een reden was geen verzoekschriften te on
derschrijven.
Het volgende overzicht geeft, met enkele afwijkingen, een indruk van de wer
kelijke omvang van de petitiebeweging in Zeeland in 1845. Daarbij springt niet
alleen de geografische spreiding in het oog maar ook de soms verrassend hoge
aantallen ondertekenaren in betrekkelijk kleine plattelandsgemeenten. In het ge
val van Dreischor kan de invloed van burgemeester H. Moolenburgh en enkele
raadsleden van doorslaggevend belang geweest zijn. Dit zou tevens een verkla
ring kunnen bieden voor de grote bijval van landbouwers en kleine ambachtslie
den. Daarvoor pleit ook het veelvuldig gebruik van een voorgemodelleerde peti
tie: in dertien van de 24 gevallen is er sprake van modeladressen. De Axelse
petitie kwam bij de Tweede Kamer te boek te staan op naam van E.A. van Goet-
hem. Deze koopman liet echter weten dat de 'eer' om als inzender en vervaardi
ger van het stuk te worden aangemerkt alleen zijn stadgenoot H.J. van Eek toe
kwam. Hij vroeg in een individueel adres om rechtzetting van dit abuis46.
Gezien de ontwikkeling van een paar jaar later is het ontbreken van een petitie
uit Goes (en omgeving) opvallend. In 1848 meldden zich enige inwoners aan als
lid van de uit de petitiebeweging voortgekomen Amstelsociëteit, een vroege
vorm van landelijke liberale organisatie; zij constitueerden een plaatselijke afde
ling. Het is niet duidelijk waarom deze kleine liberale kern zich in 1845 niet
heeft geroerd47.
Overzicht van de Zeeuwse petities
a
h
c
d
e
KLT
254
Groede
1
H.G. Hammacher
KLT
331
Oost-Kapelle
9
Holle
KLT
357
Vlissingen
3
C. van Boven
K*T
358
MiddelburgATissingen
7
(10)
P. de Cloedt
KLT
366
Middelburg
2
Wed. W. Dorland
KLT
369
Zierikzee
16
H. Mouté
KLT
393
Dreischor
123
(119)
H. Moolenburgh
KLT
394
Aardenburg
14
(13)
H. van den Broecke
KLT
415
Brouwershaven
53
L. de Oude
KLT
428
Middelburg
45
A.F. Sifflé
KLT
429
Middelburg/Koudekerke
23
A.L. van Muijen
KLT
430
Sluis
20
(19)
J. Lanser
KLT
432
Lieve Vrouwen
3
J. Dingemanse
KLT
433
Koudekerke
46
(35)
B. Huise
KLT
434
Domburg
33
(32)
P. van de Meulen
[L.G. Kolfer]
KLT
442
Zierikzee
50
H. Mulder
46. ARA, Tweede Kamer nr 874: petitie 487.
47. Von Santen, 'Amstelsociëteit'. 129 en 138.
108
