volgden de travee-indeling en functioneerden als dragende muren. Een fraai
voorbeeld van zo'n langshuis is de afbeelding van het huis Voldersstraat 33 te le
per6.
Bij de voorgevels werd de aanblik vooral bepaald door de uitwerking van de
raampartijen. Naar gelang de functie van de vertrekken in het huis werd meer of
minder raamoppervlak toegepast. Veelal werd op de begane grond het bedrijf uit
geoefend. hetzij handel of een ambacht. Hier was, vooral in verband met de grote
diepte van de huizen en het ontbreken van ramen aan de achterzijde, een groot
raamoppervlak gewenst. In de meeste gevallen waren dan ook alle vakken van
het skelet van ramen voorzien, de onderste van helder glas en beschermd met lui
ken. de bovenste van glas van minder kwaliteit. De deur bevond zich meestal in
het midden, maar ook wel aan een van de zijden.
Ook op de eerste etage werden wel ramen over de volle breedte toegepast,
maar in de meeste gevallen toch alleen in de middelste vakken. Ook hier onder-
ramen met luiken en minder terugliggende bovenramen. Op de zolderverdieping
treft men meestal één raam, gevat in de driepas. Dit laatste was een zeer karakte
ristiek element van de huizen. Het was ook overkragend aangebracht en het dak
verkreeg hierdoor een extra accent als afdekking van het geheel. Opmerkelijk in
dit verband is dat het beschot aan de vorm van het driepas was aangepast. Het
was meestal niet verticaal aangebracht, maar ofwel evenwijdig aan de daklijn, of
het verloop van de boogvorm van de driepas volgend. Daardoor werd het omslui
tend effect van het dak en de driepas geaccentueerd. Op de etage werd ook wel
een loge aangebracht. Smalle zijramen boden dan de gelegenheid de straat te
overzien. De loge had aan de onderzijde een lampet en sloot aan de bovenzijde
op de overstek van de volgende etage aan.
Te Middelburg waren in de 18e eeuw nog vele houten huizen voorhanden. In de
19e eeuw werd het aantal door renovaties snel gereduceerd tot de houten gevel in
de Lange Delft en een zijgevel in de Spuistraat. Voor het overige moeten we
onze kennis putten uit een bescheiden aantal afbeeldingen. Zoals hiervoor reeds
gemeld is de afbeelding van de Markt te Middelburg naar een schilderij van be
gin 17e eeuw een van de weinige bronnen voor gegevens over houten gevels te
Middelburg, maar door het grote aantal weergegeven gevels is het wel een zeer
instructieve bron. Minstens twintig houten gevels zijn waarneembaar, wat aan
geeft dat het versteningsproces in deze tijd nog lang niet voltooid was.
De tekening toont gevels van diverse afmetingen. Op de hoek van de Korte
Gortstraat is een huis van bescheiden afmetingen afgebeeld, slechts één verdie
ping hoog. Een dergelijk huis, maar zeer breed, zien we op de hoek van de Pot-
tenmarkt. Het gedeelte tussen Pottenmarkt en Vlasmarkt bevat enige kleine hui
zen van één etage. Het best waarneembaar zijn de huizen aan de linker- en
rechterzijde van het schilderij. Deze hebben twee a drie etages. Het lijkt alsof aan
de onderpuien van deze gevels al vrij intensief verbouwd is, terwijl de boven
zijde van de gevels nog tamelijk ongeschonden aandoet.
De afbeeldingen sluiten aan bij het beeld van de houten gevels in andere ste
den: een onderpui met ramen over de gehele breedte ten behoeve van de uitoefe
ning van een bedrijf, de etage met minder ramen en tenslotte de zolderverdieping
6. Constandt, lepe?se huizen, fig. 45.
36
