Hij steunde Harvey's inzichten en toonde voluit zijn iatro-chemische visie, die
ten dele voortkwam uit de inzichten van Paracelsus en van Helmont. Deze opvat
ting gaf een verklaring van de orgaanverschijnselen door de tegengestelde in
vloeden van zure en alkalische factoren met begrippen als fermentatie en effer-
vescentie. Naast deze opvatting en de iatro-mechanische visie van Descartes
kwam vanuit Italië de iatro-fysische school met de invoering van bepaalde meet
methoden in de fysiologie. Door de onderlinge bestrijding van deze denkrichtin
gen was een zekere remming onvermijdelijk. In de achttiende eeuw zijn ze enigs
zins gebundeld, vooral door de invloed van Boerhaave in Leiden. Door hem
kreeg Leiden voor de meeste medische studenten de voorkeur als studiestad,
zelfs voor de vele aanstaande medici uit geheel West-Europa.
Ook de anatoom Albinus en de fysici 's Gravesande en Petrus van Musschen-
broek hebben hier hun sporen nagelaten. In de tweede helft van deze eeuw
voegde zich daarbij de invloed van Gaubius, die mede voortbouwde op het on
derwijs in de chemie van Boerhaave. De uitspraken van deze laatste bleven nog
lang gezaghebbend.
De rationele denktrant die in de zeventiende eeuw een aanvang had genomen,
heeft zich in de achttiende eeuw ten volle ontplooid: de Verlichting, met de na
druk op de rede, het beredeneerbare. De wijzigingen in de opvattingen over het
verband tussen anatomie, fysiologie en pathologie veroorzaakten ook een andere
visie op psychische afwijkingen. De opvattingen bij het stadsbestuur over een
doelmatige oplossing van de - de dagelijkse orde verstorende - gedragingen van
krankzinnigen, de 'dollen', hebben zich niet eerder dan in het einde van de acht
tiende eeuw, en dan nog slechts ten dele, gewijzigd. De voedingsbodem van de
veranderingen en van de medische wetenschap in het algemeen, de Nederlandse
universiteiten, werden vanzelfsprekend mede beïnvloed vanuit Engeland (Har
vey, Newton), Duitsland (Hoffmann, Stahl), Oostenrijk (Van Swieten), Zwitser
land (Von Halier) en zelfs Scandinavië, terwijl vooral vanuit Parijs en in deze tijd
ook nog vanuit Montpellier, Caen en Saumur, de Franse medische wetenschap
meer en meer aan gezag en betekenis won. Ook Italië gaf nog belangrijke impul
sen, vooral vanuit Padua. Maar na de eerste helft van de zeventiende eeuw waren
de studiereizen naar Padua niet meer zo vanzelfsprekend: in de achttiende eeuw
toog een medisch student of een pas afgestudeerde eerder naar Frankrijk of En
geland.
In de tweede helft van de achttiende eeuw kreeg Zierikzee een illusie te ver
werken: de stichting van een universiteit in Zeeland door een legaat van de rijke
regent mr. Pieter Mogge. Zowel de universiteit van Leiden als het stadsbestuur
van Middelburg werkte tegen, zodat het te ambitieuze plan strandde. Het legaat
is daarna voor andere doeleinden gebruikt34.
34. Westendorp Boerma, 'De Zierikzeesche academie'; Frijhoff, 'Zeelands universiteit'; Engel-
berts, 'Een eenzame'.
32
