Algemene beschrijving. Afb. 3.
Diptiek- of tweeluik-reiszonnewijzer, vervaardigd van ivoor. Gemerkt met een
kroontje als meesterteken.
Vuurverguld koperen hoekbeslag met engelenkopjes. Versieringen met christe
lijke syboliek, mens- en diersymbolen en bloemmotieven. Kleuren: zwart, groen
en rood. Inv.nr. G 1799 Zeeuws Museum Middelburg - collectie Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Afmetingen 17x12,2 cm. De twee
vlakken zijn aan een korte zijde scharnierend aan elkaar bevestigd, zodat deze
opengeklapt kunnen worden, en met twee haakjes loodrecht op elkaar vastgezet.
Op deze wijze zijn vier vlakken beschikbaar om de diverse gegevens van af te le
zen. De zonnewijzer is aanwezig in de permanente opstelling in een vitrine in de
benedenzaal in het Zeeuws Museum waar ook het Planetarium van Van de Perre/
Van den Eeckhout opgesteld staat. De prachtige en zeer kunstzinnig gedeco
reerde buitenvlakken zijn in de opstelling niet te zien. Wellicht kunnen die met
behulp van spiegels of foto's zichtbaar gemaakt worden. De vlakken worden
over het algemeen genummerd volgens het systeem dat ontwikkeld is door D.J.
Byrden17, conservator van zonnewijzers en gerelateerde instrumenten in het
Whipple Museum of History of Science te Cambridge(UK). De vlakken zijn:
la: Het buitenvlak van het bovenblad. 2a: Het binnenvlak van het onderblad,
lb: Het binnenvlak van het bovenblad. 2b: Het buitenvlak van het onderblad.
De buitenvlakken la en 2b van het boven- en onderblad worden meestal het eerst
beschreven, omdat de twee binnenvlakken lb en 2a met elkaar vaak samen een
of meer verticale en horizontale zonnewijzers vormen.
Het buitenvlak van het bovenblad. Afb. 4.
Opmerkelijk is de rijke decoratie met christelijk-mythologische mens- en dierfi
guren. planten- en bloemmotieven. De figuren van rechts boven naar links boven
zijn: de griffioen; de eenhoorn; een speelman vedelaar; de leeuw; een aap en een
haas. De figuren van links onder naar rechts onder zijn: een haas of konijn uit
een bloemknop; een gier(twee omkijkende duiven; een ekster; een onbekende
vogel en een nar met een ganzeveer in de hand die uit een bloemknop opduikt. Er
schuilt ongetwijfeld veel symboliek achter deze combinatie van figuren, en met
behulp van de literatuur zijn de voorstellingen wel te duiden18. Er zijn echter zo
veel mogelijkheden die elkaar tegenspreken, dat er geen beginnen aan is als men
17. Zie Gouk, Ivory Sundials, 116.
18. a. Enkhuizer Almanak, 399ste Jaargang, 1994.
b. J.J.M. Timmers, Christelijke symboliek en iconografie2e herz. druk. Bussum. Fibula - van
Dishoek, 1974. (ZB)
c. Eg.I. Strubbe en L. Voet. De chronologie van de Middeleeuwen en de moderne tijden in de
Nederlanden. Antwerpen/Amsterdam, Standaard-boekhandel. 1960.
d. WP Encyclopedie.
16 04
R
PAULUS REINMAN
90