niet weet welke motieven meegespeeld hebben bij de keuze van de afbeeldingen.
Volgens een mondelinge mededeling van de heer L.D. Couprie19 zijn er in een
aantal figuren aan de voor- en achterzijde als hoofdthema vier aspecten van het
mensenleven te herkennen. Dat zijn op de voorzijde de kunst, gesymboliseerd
door de vedelaar en de vrolijkheid en de pret door de nar die uit de bloemknop
opduikt, en die tegen het haasje, ook al uit een bloemknop aan de overkant
schijnt te praten. Aan de achterzijde het nuttige en actieve leven door de jager
met jachthoorn en de zelfopofferende liefde door de pelikaan die met zijn eigen
bloed zijn jongen weer tot leven wekt.
De windroos
Vervolgens ziet men op deze zijde een Duitse windroos, die over de gehele
breedte van het vlak gegraveerd is. Zij heeft 32 rechtsom genummerde kompas
streken en eindigt met 32 in het oosten. De volgende ring geeft vier windrichtin
gen in het Latijn aan. In de daarop volgende twee ringen staan acht windrichtin
gen in het Italiaans met de daarbij behorende weersverwachtingen in het Duits:
LEVANTE; WARM HEITER20. De Levant is het Oosten, de Morgenlanden, alle oost
waarts van Italië liggende landen aan de Middellandse Zee, de kusten van Klein
Azië, Syrië en Egypte; de handel op de Levant. Op kompasstreek 4 staat SI
ROCCO: SCON MITTEL MESIG. Sirocco is Arabisch/Italiaans en dat is een hete
droge zuidoosten- of westenwind die op de Middellandse Zee in Italië gewoon
lijk in het voor- en najaar enige weken waait. OSTTRO staat voor het zuiden:
WARM FEICHT. LEBECHIO is het zuidwesten; RENGISCH, en het westen, PONENTE,
hrengt KALT FEICHT weer. Uit het noordwesten, MASTRO, komt SCHNEIG weer.
Noord is TRAMONTAN: SCHON DRUCKENN. Tramontane betekent over de bergen,
ook wel poolster. Als men in Italië naar het noorden reist, dan verdwijnt de pool
ster op een gegeven moment 'achter de bergen'. Dan was en is men zijn tramon
tane kwijt. Van zijn tramontane af zijn betekent de kluts, zijn humeur of zijn rich
ting kwijt zijn; ook wel dronken zijn. Het is ook een benaming voor een
noord-noordwesten wind in de 'Golfe du Lion' in het Noordwestelijk deel van de
Middellandse Zee bij Zuid-Frankrijk. Tenslotte geeft de windroos: GROCO,
noordoost, HEITER KALT. Verder zijn er enkele geboorde gaatjes te zien op de
noord-zuid- pijlen voor bevestigingspunten van het koordje dat als schaduwgever
bij de zonnewijzer aan de binnenkant behoort. Vervolgens is op de punt van de
noordpijl een venstertje van 9 mm diameter aangebracht, waardoor men in geslo
ten toestand de noordpool van het daaronder gelegen kompas kan zien.
Het buitenvlak van het onderblad. Afb. 5.
Dit blad is eveneens voorzien van hetzelfde genre decoraties als het bovenblad.
De figuren van rechts boven naar linksboven zijn: de wolf; twee gevleugelde her
ten: een jager met twee honden en een vos. Onderaan symmetrisch verdeeld twee
pauwen; twee papegaaien en de pelikaan die haar jongen weer tot leven wekt met
haar eigen bloed. Deze voorstelling wordt veel als kerkversiering gebruikt. In de
19. Met dank aan de heer L.D. Couprie, werkzaam aan de afdeling Kunstgeschiedenis van de RU
Leiden. Hij attendeerde op Pucinelli die in de 17e eeuw alle symboliek geduid en gepubliceerd heeft.
Er zijn dan zeer veel mogelijkheden die elkaar soms regelrecht tegenspreken.
20. Deze gegevens over het weer zijn ontleend aan J. van Dale, Groot woordenboek der Neder
landse taal, 12e druk, 3 delen.
92
