fa
ft
De daglengte en de twaalf tekens van de dierenriem. De rechter zonnewijzer
geeft DIE PLANETEN STVNDTH ofwel de ongelijke uren aan. Bij deze dagindeling
werd het etmaal in twee groepen van twaalf uren verdeeld. De eerste groep be
gon bij zonsopkomst en eindigde bij zonsondergang voor de daguren; de nachtu
ren begonnen bij zonsondergang. Aangezien de lengte van de dagen in de loop
van het jaar varieert, zijn de dag- en nachturen elke dag verschillend. Ongelijke
uren werden dikwijls temporaire, tijdelijke of wereldse, Joodse of zoals op deze
zonnewijzer planeten-uren genoemd 2S. Overeenkomstig de principes van de Re-
naissence-astrologie veronderstelde men dat de toen bekende planeten rouleerden
over de 12 uren van de dag in de volgorde van de afstand tot de aarde: Satur-
nus: 4, Jupiter: Mars: cf Zon: Venus: Mercurius: 2 Maan: C29. Het
eerste uur van de dag van de week werd bepaald door de zon, zondag. Het
tweede uur door Venus en het derde door Mercurius, enz. tot en met het 12e uur:
Saturnus. Het eerste uur van de tweede dag werd bepaald door de Maan: maan
dag en dinsdag door Mars; woensdag, afgeleid van de Noorse god Wodan door
Mercurius; donderdag door de Noorse god van de bliksem Thor; Jupiter vrijdag
de Noorse godin van de schoonheid Freya door Venus en zaterdag door de Ro
meinse god van de landbouw: Saturnus.
JlnuitmOmAj
i^oruaa,
^riuq
sjfrctUij
i
A
r
r
ro
II
V
<t
h
d
O
2
V
4
>1
d
O
2
V
(L
h
4
d
V
h
'4
d
O
M
t
h
TL
d
O
er
h
4
O
2
5
(i
h
'4
2
(L
J
G
5
(i
h
d
O
3
5
4
1,
4
<s
Q
Afb. 10. Tabel van de planetenuren:Was für ein Planet des Tags die Stünd re giert. De
tail van een houtsnede door Jost Amman, 1568.
Men veronderstelde dat de vaststelling van de planetenuren te gebruiken was
voor astrologische voorspellingen, maar ook voor geneeskundige behandelingen.
Zelden vindt men een schema met de verdeling van de planetenuren over de da
gen van de week. Een mooi voorbeeld van een horizontale zonnewijzer uit 1600
voor de lokale zonnetijd, de ongelijke uren en een 'Tabula planetary diei' ver
meldt Ernst in zijn 25 eeuwen tijdmeting30. Hiermee kon men het hele jaar door
in elk seizoen, voor elke dag en voor ieder ongelijk uur de juiste stand van een
planeet bepalen. Het is dus geen azimuth ©kompasrichting) zonnewijzer zoals
28. Zie Lloyd, Ivory Sundials, 13.
29. Zie Gouk, Ivory Sundials19.
30. Zie noot 2. Deze zonnewijzer op p. 27.
101
