met de naam 'Atlas der Zeven Vereenigde Provinciën' waarvan de Zelandia Illus-
trata deel uitmaakte94. Op de titelplaat van de Zelandia Illustrata heeft Busserus
uit de naam Brouërius van Nidek Brouërius weggesneden en vervangen door zijn
eigen naam. Bij de aanwinsten van de Zelandia bevindt zich een titelplaat
waarop Busserus als de samensteller van de atlas wordt genoemd. Misschien is
dit het titelblad van de eerste portefeuille, want de oude tekst is weggesneden en
vervangen door nieuwe. De verzameling van Busserus werd te Amsterdam in
twee keer geveild, namelijk op 12 augustus 1782 en op 25 november 1784. Ver-
heye werd op de auctie van 1782 voor 100.- de nieuwe bezitter van de Zelandia
Illustrata, een zeer waardevolle uitbreiding van zijn eigen verzameling, die overi
gens ook Staats-Vlaanderen tot onderwerp had95. Vermoedelijk had hij voor dit
gebied oog gekregen toen hij aan de Raad van Vlaanderen verbonden was, als
mede door het halve jaar dat hij in Sluis verbleef. Bovendien bezat hij in Staats-
Vlaanderen landerijen.
Verheye was zeer blij met de aankoop van deze atlas, 'waarna lang mijn ver
langen geweest was'96. In een brief aan Te Water schreef hij, dat de aangeschafte
atlas bestond uit 600 a 700 stuks kaarten, plans, prenten en portretten terwijl hij
aan Ermerins een getal van ruim 700 afbeeldingen noemde97. De kerstvakantie
gebruikte hij om zijn atlas, die hij de titel 'Zeelandiae Illustrata sive Comitatus
Zeelandae Monumenta' gaf, aan de hand van de Tegenwoordige Staat van Zee
land te ordenen98. Zo ontstond er een indeling naar provincie, eilanden, steden en
dorpen, alle voorzien van een titelpagina. Ieder onderdeel vormde in feite een
zelfstandige eenheid en werd opgesplitst in rubrieken die eveneens voorzien wer
den van titelbladen.
De aankoop was tevens aanleiding om een reeds lang gekoesterde wens om
alle oude monumenten in Zeeland te laten uittekenen te gaan uitvoeren. Dit idee
was ontstaan door het werk van Montfaucon, Monumens de la monarchie fran-
goiseVerheye was met zijn streven om bijzonderheden betreffende Zeeuwse
gebouwen vast te leggen zijn tijd ver vooruit. Men had in die tijd nog zeer wei
nig interesse voor de staat waarin monumenten verkeerden.
De fotografie bestond toen nog niet. De enige manier om onroerende en roe
rende kunstwerken voor een atlas vast te leggen was ze te tekenen. Het ging
daarbij primair om de documentaire waarde. Het artistieke aspect kwam op de
tweede plaats, hoewel accuratesse en vakmanschap wel meetelden. Om dit plan
uit te voeren nam Verheye contact op met de Middelburgse tekenmeester Pieter
94. Nieuw Nederlcindsch Biografisch Woordenboek. Leiden 1911-1937.
95. Koops 1978) en Unger (1919). De Naamlijst van den Atlas van de Zeven Verenigde Nederland-
sche Provintiën nagelaten door Hendrik BusserusAmsterdam 1782. met aantekening dat Verheye
het Zeeuwse deel voor 100.- had gekocht, is niet meer voorhanden in de Zeeuwse Bibliotheek.
96. ZB. Handschr.verz. ZG. nr. 2111 (brief 31 januari 1783 aan Te Water).
97. Zie noot 96 en ZB. Handschr.verz. ZG, nr. 1068 (brief 3 januari 1783).
98. Zie noot 96.
99. Zie noot 96. R.P. Dom Bernard de Montfaucon, Les monumens de la monarchie francoise, qui
comprennent l'histoire de France avec les figures de chaque règne que injure des terns a épargnées,
1729-1733. Montfaucon (1655-1741) trad in 1675 in de benedictijnenorde van Saint Maur en werkte
sinds 1687 in Parijs aan een heruitgave van de geschriften van de Griekse kerkvaders. Hij verrichtte
baanbrekend werk met zijn onderzoek naar de beeldende kunst van de Oudheid en het middeleeuws
Frankrijk.
132
