'Een onderzoekenden geest'
In de Zierikzeesche Nieuwsbode van 15 mei 1888 verscheen een ingezonden stuk
van de Zeeuwse historiekenner J. van der Baan (1808-1896). Hij was geboren in
Zierikzee en was na een loopbaan in het onderwijs in Wolphaartsdijk gaan wo
nen waar hij een aantal administratieve functies vervulde. Van der Baan wees in
zijn kranteartikel op het nut van de archieven voor de geschiedschrijving. Van
belang was het aanstellen van archivarissen, zoals dat in Middelburg, Goes en
Sluis was geschied. Van der Baan bepleitte de benoeming van zo'n functionaris
in Zierikzee. Stellig zou er wel iemand zijn 'die, voor zodanige taak berekend,
daarbij een onderzoekenden geest bezit, laat bij mij althans geen der minsten
twijfel over'.
Vermoedelijk heeft Van der Baan het oog gehad op de toen 21-jarige P.D. de
Vos, met wie hij sinds het begin van dat jaar correspondeerde. In juni zou hij Van
der Baan gaan bezoeken in diens woonplaats Wolphaartsdijk. Toch zou het nog
meer dan dertig jaar duren voordat de wens van Van der Baan verwezenlijkt zou
worden.
Van der Baan had naast een grote historische belangstelling - de kerkgeschie
denis was zijn specialisme - vooral veel genealogische interesses. Hij was het die
De Vos' belangstelling wekte voor het doen van stamboomonderzoek. Van der
Baan stimuleerde zijn jonge vriend tot het doen van onderzoek in de archieven.
Aan het eind van de jaren '80 begon Piet de Vos in het stadhuis de akten van
de burgerlijke stand vanaf 1811 door te werken. Daarna begon hij aan de familie
advertenties in de Zierikzeesche Courant. Hij maakte gebruik van de serie zoals
die nog bij de uitgever aanwezig was. Uitgever H. Lakenman liet deze jaargan
gen later verbranden bij de gasfabriek. Gelukkig bleef een (niet complete) serie
bewaard in het stadhuis.
Eind 1889 ging De Vos verder met het maken van uittreksels uit de Zierik-
zeese doop-, trouw- en begraafboeken van voor 1811, die in het stadhuis berust
ten. Via bevriende gemeentesecretarissen leende hij ook dezelfde registers van
enkele andere gemeenten op Schouwen-Duiveland. Dankzij die aantekeningen
kon hij zich met volle energie wijden aan het samenstellen van genealogieën van
Zierikzeese families. Vanzelfsprekend verdiepte De Vos zich ook in zijn eigen
stamboom. In opdracht van particulieren deed hij op bescheiden schaal genealo
gisch onderzoek.
In 1890 zette hij zich aan het doornemen van de acta van de Hervormde ge
meente te Zierikzee en van de Classis Schouwen-Duiveland. Beide series waren
geborgen in de Zierikzeese Gasthuiskerk. De gemaakte uittreksels zond hij toe
aan J. van der Baan, die ze na gemaakt gebruik weer terugzond. Op zijn beurt
leende Van der Baan zijn lijsten met predikanten van Zeeuwse Hervormde ge
meenten uit. Op die wijze werden veel gegevens uitgewisseld. Een soortgelijk
ruilverkeer onderhield P.D. de Vos ook met F. Caland in Den Haag.
Aanvankelijk maakte De Vos zijn aantekeningen in schoolschriften. Later
maakte hij van hetzelfde formaat schriften gebruik, maar nu voorzien van een
harde kaft. Na de eeuwwisseling ging hij steeds meer gebruik maken van dub
bele foliovellen. Deze methode maakte het mogelijk de volgorde van de aanteke
ningen voor het inbinden aan te passen. Tot het inbinden is het slechts in een en
kel geval gekomen, namelijk van de uittreksels uit de notariële archieven van
Zierikzee. In de andere gevallen bleven ze in portefeuilles bewaard.
189
