DE MINIATUREN
Dit bijvoegsel omvat alle bekende foto's van miniaturen uit de bijbel van Maria Hup-
perts. De collectie in de Leidse Universiteitsbibliotheek is in haar geheel afgedrukt,
behalve één foto van de miniatuur van Susanna. Deze is namelijk gemaakt naar het
cliché in de veilingcatalogus van Muller, maar de Universiteitsbibliotheek beschikt
nog over een betere opname, direct naar het origineel vervaardigd, zodat de andere
kon vervallen. De foto's van twee andere miniaturen, te weten Ezechiel en Job, en
ook van de initiaal van het Hooglied zijn nog niet eerder gepubliceerd. Aan de Leidse
serie zijn twee foto's toegevoegd, door de Zeeuwse Bibliotheek vervaardigd, van wat
er nog rest van Judith met initiaal en van Esther; het laatste ook nog niet eerder in
druk verschenen.
Men houde in het oog dat tussen de oudste foto's, die in Leiden, en de jongste, af
komstig uit de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg, een tijdsverschil van driekwart
eeuw ligt. In die periode is de techniek van weergave van kleuren in zwart-wit met
sprongen vooruit gegaan. Vergelijkt men de twee foto's van de Judithminiatuur (Af
beeldingen 3a en 3b), dan blijken kleurverschillen en details in de jongste veel beter
tot hun recht te komen, terwijl in de andere het bladgoud in de initiaal en in de lijst
van de miniatuur bijna zwart overkomt. De documentaire betekenis van de Leidse fo
to's is in iconografisch opzicht boven elke twijfel verheven, maar zij kunnen nauwe
lijks een indruk geven van wat de miniaturen aan picturale kwaliteit te bieden had
den; daarvoor zijn wij aangewezen behalve op het oordeel van Byvanck, die ze nog
in werkelijkheid gezien heeft, op een vergelijking met de Amsterdamse pendant van
deze bijbel.
Vaak vat men boekverluchting op als een soort schilderkunst in het klein, maar dat
is niet de juiste manier van zien. Bij een miniatuur horen randversiering, initialen en
niet te vergeten de tekst zelf. Die elementen bepalen in samenhang het beeld van een
verlucht blad in een manuscript (of incunabel), en het is dat totale beeld waar het op
aan komt. Van de bijbel van Maria Hupperts is eerder slechts één folium in zijn ge
heel gereproduceerd: in kleuren, maar door de brand droevig en onherstelbaar toege
takeld. Van vier andere folia is tijdig het belangrijkste deel, met weglating van een
groot stuk tekst en wat randversiering, in zwart-wit gefotografeerd. Aan de hand van
een en ander kan men zich een voorstelling maken van de oorspronkelijke pracht van
deze bijbel.
De afbeeldingen zijn becommentarieerd en gerangschikt in de volgorde van het
manuscript. Daarbij wordt, wanneer reprodukties ook al in vroegere uitgaven zijn op
genomen, naar de vindplaatsen verwezen. Ingeval originelen nooit zijn gefotograf
eerd, is toch getracht een toelichting te geven, die dan echter alleen gebaseerd kon
zijn op de summiere beschrijving in de veilingcatalogus van Muller. Die toelichting
is dan in een kleiner corps gedrukt en niet van een volgnummer voorzien. De afkor
tingen LUB en ZB staan voor respectievelijk Universiteitsbibliotheek Leiden en
Zeeuwse Bibliotheek Middelburg.
63