vleermuis, franjestaart, baardvleermuis en grootoorvleermuis. In Zeeland bestaan
de winterverblijven uit gemetselde structuren zoals oude forten, ruïnes, en kel
ders daarvan, en uit bunkers. Een voor Nederland bijzonder onderkomen is een
suatiesluis12 in Zeeuwsch-Vlaanderen.
De dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en laatvlieger overwinteren voor
namelijk in schuilplaatsen in gebouwen, bijvoorbeeld in spouwmuren en onder
dakpannen. Op dergelijke plaatsen zijn ze vaak niet voor het menselijke oog
zichtbaar. Hierdoor zijn er maar heel weinig wintermeldingen bekend van deze
juist heel algemene soorten. De kerktoren van Veere is één van de weinige plaat
sen waar de aanwezigheid van deze soorten in de winter wel is vast te stellen.
Andere soorten vleermuizen worden op dergelijke plaatsen maar sporadisch aan
getroffen. In de spouwmuren is een temperatuurgradiënt in het verticale verloop
van een spouw aanwezig. Door deze gradiënt kan de vleermuis die hangplaats
kiezen met het meest optimale microklimaat. Het volspuiten van de spouwmuur
met polystyreen als isolatiemaatregel is voor winterslapende vleermuizen funest.
Gemetselde bouwwerken algemeen
Kasteelkelders, onderaardse gangen en versterkingen vormen samen met grote
forten van voor de twintigste eeuw een groep bouwwerken die gemeen hebben
dat ze behalve oud, meestal ontoegankelijk zijn voor het publiek13. Kleinere
bouwwerken, zoals oude rioolstelsels, suatiesluizen en dergelijke, kunnen, mits
met een flinke laag grond afgedekt, eveneens hiertoe worden gerekend. De ge
meenschappelijke factor van deze bouwwerken is dat ze gebouwd zijn van bak
stenen, die door de tand des tijds zijn aangetast. Op veel plaatsen aan de pla
fonds, maar ook elders, heeft het regenwater de specie voor een groot gedeelte
doen verdwijnen. De resterende voegspleten en de op andere wijze ontstane
scheuren vormen uitstekende schuilmogelijkheden voor vleermuizen.
Stenen Beer
In Sluis bevindt zich onder de Stenen Beer een keldersysteem met een goed
overwinteringsklimaat. De drie onder dit verdedigingswerk gelegen kelders be
staan uit koepelvormige gewelven ondersteund door boogvormige structuren.
Het plafond vertoont over grote gedeelten spleten tussen het metselwerk. In deze
spleten verblijven elke winter watervleermuis, baardvleermuis en grootoorvleer
muis. Door de meters dikke muren van deze oude stadsversterking zijn de ruim
ten goed geïsoleerd. Er zijn een aantal kleine openingen aan de zijde van de
waterweg naar Brugge. De ligging direct aan het water maakt dat deze winterver
blijfplaats door vleermuizen eenvoudig opgemerkt en bereikt kan worden. In
1991 is deze ruïne gerestaureerd, waarbij de alternatieve en gevaarlijke toegangs
weg (voor de jeugd) op een deugdelijke wijze is afgesloten.
Fort Rammekens
Fort Rammekens bij Ritthem is gebouwd in de jaren 1547-1557. Hoewel er gere
geld militairen in gelegerd zijn geweest, heeft het nooit onder oorlogsgeweld te
lijden gehad. Daardoor zijn de muren grotendeels intact en ook de verblijven zijn
12. ontwateringssluis.
13. Een aantal van deze bouwwerken is in de zomer onder leiding van een gids te bezoeken.
99
