voor opgemaakt168. Ofschoon de katholieken er uiteindelijk in zouden slagen ook
hun St. Janskerk door een nieuw te vervangen, bezaten hun tegenvoeters vanaf
nu een duidelijke voorsprong. Overigens: ook zij beoogden hoogstwaarschijnlijk
ten tijde van het bezoek van de commissie nog geen echte 'eigentijdse' nieuw
bouw, maar eerder gemodificeerde wederopbouw van de oude kerk. Van een vol
strekt nieuwe kerk zal pas later sprake zijn, als dit niet duurder blijkt dan her
bouw van de middeleeuwse kerk169.
Na een 'verwaaid' dagje te Sluis bezoekt men 25 februari van daaruit Retran-
chement en Cadzand, 26 februari Aardenburg, Oostburg en Breskens. Het her
vormde zaalkerkje te Retranchement uit 1653 behoeft ondanks verbetering in de
voorafgaande jaren nog steeds enig herstel. Voorts is de pastorie, in 1794 door
Franse tolbedienden in beslag genomen, geheel uitgewoond, en niet voor herstel
vatbaar. Er moet voor de predikant een nieuw huis gekocht worden, waarvan de
kosten voor tweederde door de staat gedragen zullen moeten worden170. In Cad
zand zijn na eeuwenlange verwaarlozing reparaties aan de uit de vroege veer
tiende eeuw daterende, torenloze en tweebeukige Hervormde Kerk en aan de
daaraan vastgebouwde pastorie eveneens hoognodig171.
In Aardenburg moet een goede regeling getroffen worden voor de financiering
van de aankoop en het herstel van de in 1804 opgetrokken schuilkerk door de ka
tholieke gemeente, welke nu nog particulier eigendom is. De commissie stelt een
forse subsidie voor om één en ander mogelijk te maken; met een rijksbijdrage
van 4.029 is viervijfde van de onkosten gedekt172.
In Oostburg was het katholieke nieuwbouwplan voor de St. Eligius nu defini
tief van de baan, nadat Voerman had geconstateerd dat daarvoor geen 12.000,
zoals de belanghebbenden meenden, maar liefst 26.077 nodig zou zijn. Daar
voor had het Rijk dan geheel kunnen opdraaien, zodat moeilijk tot uitvoering
daarvan te adviseren was. Temeer, daar het bestaande bedehuis, in 1804 van de
walen overgenomen, 'voor eene achteruitspringende vergroting zeer geschikt is',
die inclusief enige reparaties slechts 3.851 zal behoeven te kosten. Daarbij
komt dan nog slechts een iets geringer bedrag 3.120) voor aankoop van de be
staande pastorie173. Voerman vervaardigt er de bestekken en begrotingen voor174.
In Breskens behoeft de in 1619 op oude fundamenten herbouwde, thans niet
meer bestaande hervormde kerk, een eenvoudige rechthoekige zaal onder zadel
dak met een driezijdig gesloten koor en een kleine vierkante houten dakruiter bo
ven de voorgevel, dringend herstel, alsmede een inwendige verbouwing om meer
ruimte te creëren175. De gemeente was in de Franse Tijd zo verarmd, dat zij dit
onmogelijk zelf kon betalen.
168. Blijkens concept-KB van DG, bijl. bij brief DG aan K, 1-2-1821, R.K.Ere 80, doss. 5169 (Ook
in SS 1140:2-2-1821 no. 82).
169. Vgl. brief PC aan DG, 14-12-1822 no. 97, N.H.Ere 139: 18-12-1822 no. 3912.
170. Pro-Memorie sub no. 27, bijl. bij brief G aan DG, 16-1-1821 no. 3, N.H.Ere 101: 11-4-1821
no. 1121.
171. Blijkens GJ. Lepoeter, 'Cadzand', Bulletin van de Stichting Oude Zeeuwse Kerkenno. 15
(1985), 12, betroffen deze o.m. een vernieuwing van het dak.
172. Pro-Memorie, bijl. bij brief G aan DG. 17-1-1821 no. 4, R.K.Ere 80, doss. 5169.
173. Ibidem.
174. Blijkens concept-KB van DG, bijl. bij brief DG aan K, 1-2-1821, R.K.Ere 80, doss. 5169.
175. Pro-Memorie sub no. 25, bijl. bij brief G aan DG, 16-1-1821 no. 3, N.H.Ere 101: 11-4-1821
no. 1121. De kerk werd in 1924 door nieuwbouw vervangen; zie F.A. van Melle, 'De Hervormde Ge
meente van Breskens 1579-1924', Bijdragen tot de Geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen, no.
12(1983), 127.
113
