dwenen Hervormde Kerk186 bouwvallig en veel te klein is. Vergroting en herstel
ling komen samen op 5.816,33 te staan, waarvan het Rijk, aldus de commissie,
5.000 voor zijn rekening moet nemen187.
Daags daarop vaart men in goed zes uur van Bath naar Tholen, waar men een
dag 'thuis' zal blijven, om vervolgens gedurende twee dagen vanuit de hoofd
plaats vijf hervormde kerken op het eiland te bezoeken: Oud-Vossemeer, St. An-
naland en Stavenisse op 13 maart, Poortvliet en St. Maartensdijk op 14 maart.
Tussendoor stak men op 13 maart ook nog over naar St. Philipsland. In het stadje
Tholen zelf was het de half voltooide katholieke Onze Lieve Vrouwekerk die de
aandacht vroeg. Wilde men indertijd 5.050 subsidie - daarvan 3.000 voor her
stel van de rampzalig bouwvallige pastorie - nu stelt de commissie slechts de
helft van dit bedrag voor, waarvan 1.748 voor de kerk, en de rest voor aankoop
van een nieuwe pastorie188.
Alle vijf de bezochte hervormde kerken op Tholen stamden nog uit de Middel
eeuwen, en bestaan, behoudens die van St. Annaland, die in 1899 gesloopt
werd189, vandaag nog. Die van Oud-Vossemeer en Poortvliet190, goed geconser
veerde laatgotische kruiskerken uit de vijftiende eeuw, behoefden herstel, inclu
sief de pastorie. Voor de door gemis aan schip verminkte kruiskerk van St. Anna
land was daarnaast ook, in verband met het grote aantal seizoenarbeiders in de
periode van februari tot september, een inwendige vergroting van node, welke op
5.684 geraamd werd en gerealiseerd kon worden door consistorie en andere af-
geschotte ruimtes bij de kerk te betrekken191. -In Stavenisse was de kerk nog in
zeer goede staat, maar had juist de predikantswoning wat herstel nodig. Schulden
en onvermogen dwongen hier telkens tot subsidie. Wat er in St. Philipsland en St.
Maartensdijk mis was, valt niet te achterhalen; beide plaatsen ontbreken in het
eindrapport, kennelijk werden de daar geconstateerde mankementen door de
commissie van te gering belang geacht.
14 Maart voer men later op de dag van Tholen door naar Zierikzee. De vier vol
gende dagen werden doorgebracht op Schouwen-Duiveland, waarbij men net als
bij Tholen telkens in de hoofdplaats overnachtte en daar ook één volle dag door
bracht. Alleen blijkt nergens uit, dat men in Zierikzee zelf een kerk bezocht, noch
de hervormde, noch de lutherse, noch de katholieke. Misschien heeft men de Lie-
venmonstertoren geïnspecteerd, die zo vervallen was 'dat er in den jare 1818 aan
de westzijde van dezelve geheele stukken uitvielen'192, maar subsidie is er voor
het herstel nooit aangevraagd.
186. De huidige stamt uit 1913-' 14. Vgl. A. Bekkenkamp, Album van de Hervormde gemeente van
Krabbendijke, Krabbendijke 1983, 6. Zie ook C. van Winkelen, Krabbendijke in oude ansichten
Zaltbommel 1975, afb.l.
187. Pro-Memorie sub no. 22, bijl. bij brief G aan DG, 16-1-1821 no. 3, N.H.Ere 101: 11-4-1821
no. 1121.
188. Pro-Memorie, bijl. bij brief G aan DG, 17-1-1821 no. 4, R.K.Ere 80, doss. 5169.
189. C. van Winkelen, Sint Annaland in oude ansichtenZaltbommel 1975, foto 1
190. Voor deze kerk zie: G.J. Lepoeter, 'Poortvliet', Bulletin van de Stichting Oude Zeeuwse Ker
ken.no. 8(1982), 16-21.
191. Pro-Memorie sub no. 18, bijl. bij brief G aan DG, 16-1-1821 no. 3, N.H.Ere 101: 11-4-1821
no. 1121.
192. Groeneyk, Zierikzee [noot 46], 1.
117
